7 vragen over grijs water

1. Wat is grijs water, en wat is zwart water?

Het water dat afkomstig is van het toilet noemen we zwart water. Door het rottingsproces in dit water heeft het een zwarte kleur. Al het andere water wat we in huis wegspoelen noemen we grijs water. Dat is bijvoorbeeld het afvalwater uit gootstenen, douches en wasmachines. Vanwege onder andere de zeepresten in het water krijgt het een grijze kleur. Vandaar de naam. Meestal heeft het ook een onaangename geur. Dat gebeurt als het water een tijd heeft stil gestaan en de zeepresten zijn gaan rotten. In het grijze water zitten soms ook haren en huidschilfers.

De term ‘grijs water’ wordt ook wel gebruikt voor water van andere kwaliteit (minder zuiver) dan drinkwater, zoals bijvoorbeeld regenwater, dat je kunt gebruiken voor het toilet en de was. Dit noemen we ook wel ‘huishoudwater’. Dit water kun je niet drinken.

2. Kunnen we afvalwater zuiveren tot drinkwater?

Van dit zwarte en grijze water (afvalwater van huishoudens) maken we geen drinkwater. Het zuiveren ervan kost enorm veel energie. Het is dus niet duurzaam. Bovendien kiezen drinkwaterbedrijven altijd de beste beschikbare bron om te zuiveren tot de hoge kwaliteit die drinkwater moet hebben.

3. Niet voor drinkwater dus. Maar waarom gebruiken we het grijze water niet voor de wc?

Zou je grijs water willen (her)gebruiken, dan zijn er twee leidingsystemen nodig. Het drinkwater en grijs water moet namelijk strikt gescheiden blijven. Het aanleggen van twee afzonderlijke systemen is erg kostbaar en bovendien brengt het gezondheidsrisico’s met zich mee. Als het grijze water om welke reden dan ook vermengt met het drinkwater kunnen mensen erg ziek worden. De overheid en drinkwaterbedrijven willen dat te allen tijde voorkomen.

Het drinkwater en grijs water moet strikt gescheiden blijven

Het is wel mogelijk om thuis met een systeem eigen afvalwater te zuiveren om bijvoorbeeld te gebruiken voor het toilet, de was en voor het sproeien van de tuin. Zo kun je afvalwater opnieuw gebruiken. Zo’n grijswatersysteem reinigt eerst het afvalwater, waarna vaak een membraanfilter het water zuivert.

Daarnaast kun je zelf regenwater opvangen, bijvoorbeeld in een ondergrondse tank, en gebruiken voor het toilet, de was en het sproeien van de tuin.

4. Kunnen drinkwaterbedrijven water voor de wc uit bijvoorbeeld een rivier halen?

Nee, dat mag in Nederland niet. In het verleden is wel geëxperimenteerd om ‘huishoudwater’, dus water wat gebruikt wordt voor het huis, uit de Lek te halen. Dit water werd eerst licht gezuiverd en ging daarna door een apart leidingnet richting de huishoudens. Dit waren onder andere huizen in wijken van Utrecht, Amsterdam en Eindhoven.

In de wijk Leidsche Rijn ging het mis. Door een menselijke fout waren de leidingen verwisseld. Sommige mensen dronken huishoudwater in plaats van het schone drinkwater. Ze werden ziek en kregen diarree. Bovendien was dit systeem relatief duur en bleek de milieuwinst bij een volledig tweede leidingnetsysteem minimaal. Voormalig staatssecretaris Pieter van Geel heeft vanwege de gezondheidsrisico’s in 2003 de levering van huishoudwater door waterleidingbedrijven in Nederland verboden.

5. Moeten we daarom ook drinkwater gebruiken voor het sproeien van de tuin en het wassen van de auto?

Dat is zeker niet nodig. Ondanks dat we geen tweede leidingnet hebben met ‘ander’ water hoeven we niet overal drinkwater voor te gebruiken. Er zijn genoeg alternatieve opties. Veel mensen hebben bijvoorbeeld al een regenton in de tuin. Met dit water kun je goed de auto wassen en de tuin water geven. Regentonnen zijn in allerlei maten te koop. In bepaalde gemeenten kunnen inwoners er subsidie voor krijgen, zoals in Heusden.

Ook zijn er duurzame recyclingsystemen in huis die je kunt hergebruiken. Zo zijn er regendouches die wel 80 procent zuiniger zijn dan reguliere regendouches. Dit komt omdat het gebruikte water weer opnieuw wordt gefilterd, gereinigd en weer wordt verwarmd. Ook zijn er systemen die douche-, bad en wasmachinewater opvangen en weer recyclen.

Sommige mensen leggen overigens zelf een tweede leidingsysteem aan, meestal omdat ze willen verduurzamen. Dat mag wel, want dan ben je zelf verantwoordelijk.

6. Wat doen drinkwaterbedrijven om water te hergebruiken?

Veel drinkwaterbedrijven in Nederland zijn met innovatieve projecten bezig om drinkwater, nadat het door de afvoer is gegaan, weer efficiënter in te zetten. Bijvoorbeeld in Zuid-Holland, waar Dunea en hoogheemraadschap van Rijnland voor de wijk Valkenburg in de gemeente Katwijk verkennen of afvalwater van huishoudens lokaal  zuiveren haalbaar is.

Het afvalwater meteen zuiveren heeft voordelen. Zo is het water uit de wc (zwart water) afzonderlijk makkelijker te zuiveren. Uit dit water kan energie worden gewonnen en is door de afzonderlijke zuivering beter geschikt om als bron voor grondstoffen, zoals fosfaat, te hergebruiken. Het grijze water krijgt een andere bestemming en wordt lokaal gezuiverd. Dit water komt dan terecht in een zoetwaterplas in het dorp. Dit grijze water blijft dus dicht bij huis.

Ook Waternet wil in Amsterdamse wijken, zoals in Buiksloterham, nieuwe sanitatie aanleggen om zwart en grijs water meteen bij de bron te scheiden. Het Amsterdamse waterbedrijf wil uit beide weer grondstoffen en energie winnen. Met een speciale techniek wordt warmte uit het grijze water gehaald, waardoor de energierekening omlaag gaat. Voor het zwarte water vanuit het toilet komen vacuüm toiletten. Dit zijn toiletten die maar met één liter water de ontlasting onder vacuüm wegzuigen. Daarna vergist in een installatie het zwarte water, zodat het omgezet kan worden in elektriciteit en warmte. Bovendien haalt het waterbedrijf ook fosfaat uit het water voor bemesting.

7. Bestaat er zoiets als een gesloten waterkringloop?

Uiteindelijk streven overheid, provincies en drinkwaterbedrijven naar een gesloten waterkringloop. Hierbij kun je energie en water besparen.

In de gemeente Kerkrade in Limburg werken ze hard aan zo’n systeem door een gerenoveerde flat te verduurzamen. Met het project Superlocal willen de betrokken partijen, waaronder het Limburgse drinkwaterbedrijf WML, een gesloten waterkringloop. De drie soorten water, regenwater, grijs water en zwart water, krijgen een ‘tweede leven’. Het grijze water wordt na zuivering weer gebruikt voor onder meer een autowasstraat. Ook krijgt de flat vacuümtoiletten, zoals in vliegtuigen, die maar één liter water gebruiken bij het spoelen. Het zwarte water wordt daarna omgezet in elektriciteit en warmte voor de woningen.

Om water te besparen en overlast tegen te gaan vangt een systeem het regenwater op. Na zuivering komt dit weer als drinkwater uit de kraan. Vanwege de duurzaamheidsdoelstellingen zal dit soort projecten waarschijnlijk in de toekomst een vlucht nemen. De overheid heeft als doel om Nederland in 2050 volledig circulair te maken.