Zo komt de drinkwaterprijs tot stand: 5 vragen

1. Wat is het gemiddelde drinkwatertarief in Nederland?

Huishoudens betalen in 2024 gemiddeld € 2,39 per m³ (1.000 liter) voor drinkwater. Dat is 20 cent meer dan in 2023, toen de gemiddelde prijs €2,19 was. Die stijging van 9,4 procent komt door de inflatie en hogere kosten. Zo zijn er steeds meer investeringen nodig zijn om te kunnen blijven zorgen voor genoeg drinkwater van goede kwaliteit.

Voor meer achtergrondinformatie kun je ook het Tarievenoverzicht van Vewin inkijken.

Van een gemiddeld huishouden (2,14 personen) met een verbruik van 100 m³ per jaar bedraagt de drinkwaternota in 2024 € 239. Dit is inclusief verbruiksbelastingen. Drinkwater uit oppervlaktewater, zoals rivieren, is duurder dan uit grondwater, omdat het meer zuiveringsstappen nodig heeft. Grondwater is van nature namelijk schoner.

Ten opzichte van andere Europese landen zit de Nederlandse drinkwaterprijs ongeveer in het midden. In 2019 was water bij een jaarlijks verbruik van 100 m³ in Denemarken het duurst (ca. € 262), in Italië het goedkoopst (ca. € 55).

2. Hoe is het drinkwatertarief opgebouwd?

De prijs van drinkwater is een optelsom van de kosten die drinkwaterbedrijven maken voor de productie en levering van drinkwater. Dat varieert van bronbescherming en transport tot personeelskosten. Een belangrijk onderdeel van de kosten is zuivering. Waterbronnen bevatten vaker verontreinigingen, waardoor er meer zuivering nodig is.

Boven op de kosten van het drinkwaterbedrijf komt bijna 30 procent belasting: btw, belasting op leidingwater (bol) en provinciale grondwaterheffing. Het tarief van de bol wordt elk jaar opnieuw vastgesteld door het ministerie van Financiën en hoeveel je betaalt, is afhankelijk van het verbruik. Op die manier wil de overheid stimuleren dat huishoudens en bedrijven zuiniger omgaan met drinkwater. Het tarief van de provinciale grondwaterheffing varieert per provincie.

3. Kunnen drinkwaterbedrijven het drinkwatertarief zomaar verhogen?

Een besluit over een verhoging of verlaging van de drinkwaterprijs wordt genomen door de aandeelhouders van de drinkwaterbedrijven: gemeenten en/of provincies. Het tarief voor een nieuw jaar moet uitgebreid worden onderbouwd. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ziet er met advies van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op toe dat dit binnen de kaders gebeurt. Drinkwaterbedrijven moeten hiervoor onder meer kostprijsmodellen aanleveren, die worden beoordeeld op aspecten in de Drinkwaterwet. Bijvoorbeeld dat de prijs kostendekkend is, geen elementen bevat die niet zijn toe te rekenen aan het geleverde drinkwater en dat hetzelfde product niet aan verschillende doelgroepen voor een hogere of lagere prijs wordt verkocht. De minister rapporteert over het toezicht op de tarieven aan de Tweede Kamer.

Tarief drinkwater stijgt

De afgelopen twintig jaar waren er bijna uitsluitend prijsdalingen van het drinkwatertarief. Dat komt doordat drinkwaterbedrijven steeds efficiënter werken en de investeringsbehoefte minder groot was dan nu. Naar verwachting lopen de kosten de komende jaren op, onder meer door de vervanging van leidingstelsels en behoefte aan nieuwe leidingnetwerken in nieuwbouwwijken. Die behoefte zal dankzij het aantal groeiende bouwlocaties om de krapte op de woningmarkt op te vangen alleen maar toenemen. Door de inflatie en schaarste nemen ook de prijzen van aannemers en grondstoffen toe.

Ook oplopende energieprijzen zijn van invloed op het drinkwatertarief. Drinkwaterbedrijven gebruiken voor hun energiebehoefte 100 procent duurzame energie, bijvoorbeeld opgewekt met eigen zonnepanelen, met windmolens of door dit duurzaam in te kopen. Ze gebruiken beperkt gas en met name om hun kantoren mee te verwarmen. De prijs voor (duurzame) stroom stijgt echter mee met de enorm opgelopen gasprijs.

Genoeg redenen dus om aan te nemen dat de drinkwaterprijs ook na 2024 vermoedelijk blijft stijgen. En dan zijn er ook nog flinke uitdagingen die om hogere investeringen vragen. Denk aan de energietransitie, cybersecurity en toenemende aanwezigheid van (nieuwe) probleemstoffen in drinkwaterbronnen, zoals PFAS en nitraat. Bovendien zorgt klimaatverandering voor droge perioden afgewisseld door hevige regenbuien. Omdat we regenwater nog niet voldoende opslaan, hebben we tijdens droogte vaker te maken met tijdelijke waterschaarste.

4. Mogen drinkwaterbedrijven winst maken?

De WACC (Weighted Average Cost of Capital) begrenst de winst die drinkwaterbedrijven mogen maken. De overheid beschermt consumenten zo tegen hoge tarieven. De beperkte winst die gemaakt mag worden, is bedoeld voor reserveringen voor toekomstige uitgaven. Bijvoorbeeld investeringen in de aanleg van nieuwe leidingen, innovatieve zuiveringstechnieken, en onderhoud en vervanging van het bestaande leidingnetwerk. Vanwege de noodzaak tot hogere investeringen onderzoekt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat of de WACC nog steeds een bruikbaar instrument is.

5. Is drinkwater echt zo goedkoop als vaak gezegd wordt?

Water is een eerste levensbehoefte en moet voor iedereen beschikbaar zijn. Hoewel het totaal andere producten zijn, zou je in vergelijking met andere nutsvoorzieningen, zoals stroom en gas, kunnen zeggen dat drinkwater goedkoop is. Immers, wat je jaarlijks aan drinkwater betaalt, ben je voor je energierekening bijna maandelijks kwijt. Ook in vergelijking met bronwater dat je in de supermarkt kunt kopen, is kraanwater relatief goedkoop.