Ministerie IenW: ‘Waterkwaliteit verbetert, maar nog een paar grote stappen te zetten’
De chemische en ecologische waterkwaliteit is in Nederland nog niet overal op orde. Hierdoor dreigen we een aantal doelen van de Kaderrichtlijn Water in 2027 niet te halen. In een interviewserie leggen verantwoordelijken uit hoe dat komt, welke gevolgen dat heeft en hoe we het tij kunnen keren. Deel 3: Diederik van der Molen.
Diederik van der Molen is beleidsmedewerker bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is verantwoordelijk voor het nationaal beleid en landelijke maatregelen voor bescherming en verbetering van de waterkwaliteit in Nederland. De maatregelen voor het behalen van de KRW-doelen zijn vastgelegd in de Stroomgebiedbeheerplannen (SGBP’s).
De huidige staat van de kwaliteit van het Nederlandse water leidt tot toenemende zorg. Onlangs erkende minister Harbers van IenW in beantwoording van Kamervragen over de kwaliteit van de Nederlandse wateren dat 2027 voor een aantal KRW-doelen nog te vroeg komt.
De KRW is al in 2000 vastgesteld. Heeft Nederland wel genoeg gedaan om de doelen te halen?
Diederik van der Molen: “Ja en nee. In Europa lopen we voorop als het gaat om inspanning en inzet. We geven per vierkante meter en inwoner meer geld uit aan maatregelen dan de meeste andere landen. Dat heeft de afgelopen decennia ook geleid tot aanzienlijke verbetering van de waterkwaliteit.”
“Als je inzoomt op de parameters van de KRW-doelen zie je dat voor de meeste wateren slechts een of enkele stoffen niet aan de norm voldoen. Maar door het one-out-all-out-principe haal je dan meteen het hele doel niet. Dat geeft dus enigszins een vertekend beeld.”
‘We vinden steeds weer nieuwe chemische stoffen in het water’
“Tegelijkertijd is de waterkwaliteit nog zeker niet overal zoals we zouden willen. Op het gebied van nutriënten is er bijvoorbeeld nog te veel uit- en afspoeling naar grond- en oppervlaktewater. Daarnaast vinden we steeds weer nieuwe chemische stoffen in het water. Vaak gaat het om stoffen die bij het opstellen van de KRW-doelen nog niet bekend waren en die door hun eigenschappen moeilijk uit het water te halen zijn. Ondanks dat er grote stappen zijn gezet, is er dus zeker nog werk aan de winkel.”
Wat moet er gebeuren om de KRW-doelen te halen?
“Misschien wel het belangrijkste is de transitie van de landbouw. Intensieve landbouw zorgt momenteel nog voor grote belasting van bodem en water met nutriënten zoals stikstof en gewasbeschermingsmiddelen. In het Coalitieakkoord is 25 miljard euro vrijgemaakt om de stikstofdepositie sterk te verminderen. Onder meer door landbouw te extensiveren en meer ruimte te maken voor natuur. De hoop is dat deze aanpak ook goed uitpakt voor de waterkwaliteit. Daarmee slaan we twee vliegen in een klap.”
‘Kleine beken met hoge concentraties meststoffen’
“Ook met onze buurlanden moeten we in gesprek over het terugdringen van nutriënten in het water. De Maas en vooral de Rijn zijn relatief schoon, maar kleine beken in Zuid- en Oost-Nederland bevatten hoge concentraties meststoffen.”
“Een derde stap is het upgraden van rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s). Met een extra, verbeterde zuiveringsstap kunnen rwzi’s moeilijk verwijderbare stoffen, zoals restanten van geneesmiddelen en industriële stoffen, beter uit het water filteren.”
“Verder dringen we binnen Europa aan op strengere toelatingseisen voor chemische stoffen. We pleiten bijvoorbeeld voor een totaalverbod op PFAS. Dat traject is nu ook in gang gezet. Als het gaat om de toelating van gewasbeschermingsmiddelen kunnen we als land zelf ook extra strenge eisen stellen.”
“In het Coalitieakkoord is afgesproken dat bij de toelating van middelen meer oog moet zijn voor de KRW-doelen. Dat betekent bijvoorbeeld dat het minder makkelijk moet worden om afzonderlijk goedgekeurde middelen met dezelfde werkzame stof na elkaar toe te passen.”
Voor een aantal KRW-doelen zullen deze maatregelen te laat zijn, waardoor de kwaliteit in 2027 nog niet overal goed is. Welke gevolgen heeft dat voor Nederland?
“Dat hangt ervan af of we in aanmerking komen voor de uitzonderingsmogelijkheid die de KRW biedt. Voor de doelen die we in 2027 niet halen moeten we aantonen dat we alles hebben gedaan wat binnen onze mogelijkheden ligt. Van sommige maatregelen zijn de effecten nu eenmaal pas jaren later zichtbaar.”
“Bovendien hebben we niet alles in eigen hand. Zo heeft een invasie van exotische rivierkreeften op verschillende plekken gezorgd voor aantasting van flora en fauna. Hierdoor is het effect van maatregelen voor verbetering van de ecologische waterkwaliteit deels teniet te gaan.”
‘Al twee keer uitstel gekregen van Europese Commissie’
“Of onze motivatie uiteindelijk voldoende is, is aan de Europese Commissie. Feit is dat we al twee keer uitstel hebben gekregen voor de KRW-doelen. De vorige keren konden we nog als reden aanvoeren dat niet alle maatregelen haalbaar of betaalbaar waren. Maar die ruimte is er nu niet meer. We kunnen alleen nog een beroep doen op natuurlijke omstandigheden.”
“Als onze uitleg niet volstaat, bestaat de kans dat er een inbreukprocedure tegen Nederland wordt gestart. Of nog vervelender: dat net als bij de stikstofproblematiek het lastiger wordt voor projecten om vergunningen te krijgen. Daar heeft de minister ook al voor gewaarschuwd. Maar we moeten ons eerst focussen op het uitvoeren van de maatregelen die nu in gang zijn gezet. Die opgave is al groot genoeg.”
Ook in deze serie:
