Oppervlaktewater beschermen: drie cruciale agendapunten voor elke provincie
In de komende vier jaar nemen Provinciale Staten cruciale beslissingen om de drinkwatervoorziening voor de toekomst veilig te stellen. Waar moeten (nieuwe) Statenleden en gedeputeerden hierbij op letten? In samenwerking met Waterbedrijf Groningen (WBG) en de provincie Drenthe zetten we de drie topprioriteiten op het gebied van oppervlaktewater en drinkwater op een rij.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
Provincies: verantwoordelijk voor drinkwatervoorziening
Provincies hebben diverse grote opgaven op hun bordje, zoals de woningbouwopgave, energietransitie en inrichting van het landelijk gebied. Provincies hebben ook een rol als het gaat om drinkwater. Bij de ruimtelijke inrichting moeten ze bijvoorbeeld rekening houden met de drinkwatervoorziening. Dat betekent dat provincies onder meer moeten zorgen voor voldoende bronnen van goede kwaliteit voor nu en in de toekomst.
Om de drinkwaterbelangen te waarborgen is het van groot belang dat drinkwater bij Statenleden en gedeputeerden goed op het netvlies staan. Omgevingsmanagers Gerda Brilleman en Wout Kompagnie van Waterbedrijf Groningen benoemen drie aandachtspunten als het gaat om oppervlaktewater en drinkwater. Cors van den Brink van de provincie Drenthe laat zien welke rol provincies hierbij kunnen vervullen.
Aandachtspunt 1: waterkwaliteit beter beschermen
Waterbedrijf Groningen: ‘Te veel verontreiniging’
WBG: “Ondanks verbetering van de waterkwaliteit de afgelopen decennia zien we nog steeds verontreinigingen in het oppervlaktewater. Onder meer in de Drentsche Aa, een van onze bronnen. De verontreinigingen variëren van nutriënten uit de agrarische sector en stoffen uit bestrijdingsmiddelen tot PFAS, medicijnresten en zoetstoffen. Bij lage afvoer bij droogte en door riooloverstorten bij extreme buien nemen de concentraties verontreinigingen toe.
Ook impact op grondwater
Onvoldoende kwaliteit is niet alleen nadelig voor inname van oppervlaktewater voor drinkwaterproductie. Ook op onze grondwaterbronnen heeft het invloed. Op sommige plekken infiltreren we door middel van een waterbergingsgebied oppervlaktewater uit De Hunze. Wanneer dit water verontreinigingen bevat heeft dat invloed op het grondwatersysteem en daarmee op onze bronnen voor drinkwater.”
Provincie: ‘Zoeken naar instrumenten om in te grijpen’
Provincie Drenthe: “We begrijpen de zorgen van WBG als het gaat om de waterkwaliteit en delen deze ook. Wat het lastig maakt is dat de oorzaken heel divers zijn. Sommige stoffen zijn afkomstig van de landbouw en industrie. Maar ook via bedrijventerreinen, rwzi’s en riooloverstorten belanden er verontreinigingen in het oppervlaktewater. In het kader van de KRW-doelen worden al maatregelen genomen voor verbetering van de waterkwaliteit, zoals bufferstroken voor minder uitspoeling.
Zoeken naar rol
Welke rol we als provincie vervullen is nu onderwerp van discussie. Als bevoegd gezag voor grondwater is het beschermen van oppervlaktewater als bron voor drinkwater namelijk een beetje een vreemde eend in de bijt. Gedeputeerde Staten heeft recent een adviescommissie ingesteld die gaat uitzoeken welke instrumenten we als provincie kunnen inzetten om de oppervlaktewaterkwaliteit van de Drentsche Aa te verbeteren.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Aandachtspunt 2: zorgen voor voldoende water
Waterbedrijf Groningen: ‘We moeten water beter vasthouden’
WBG: “Nederland is ingericht op snelle afvoer van overtollig regen- en rivierwater. Onder meer ten behoeve van de landbouw en woningbouw. Door klimaatverandering staat het watersysteem onder druk. Met name tijdens droge periodes zien we de gevolgen hiervan. De waterbeschikbaarheid neemt af, terwijl de impact van onze waterwinning op de omgeving juist toeneemt. Wanneer waterschappen en provincies water uit natte periodes beter vasthouden zorgen ze ervoor dat er ook in drogere periodes voldoende water is.”
Provincie: ‘Speerpunt in PPLG’
Provincie Drenthe: “De laatste jaren worden er steeds meer maatregelen genomen om water beter vast te houden. Bijvoorbeeld het meanderen van beken en verondiepen van sloten. De inrichting van een klimaatrobuust watersysteem is een van de speerpunten in onze provinciale uitwerking van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).”
Ook een rol voor de gebruiker
WBG: “Bij het vergroten van de waterbeschikbaarheid ligt ook een rol bij de gebruiker, zoals de consument en industrie. Wanneer we met z’n allen minder (drink)water verbruiken, komt er minder druk te staan op onze bronnen en de natuur. We moeten zuiniger omgaan met drinkwater en hoogwaardige kwaliteit water alleen gebruiken als dat echt nodig is. Daarnaast moet meer gekeken worden naar circulair watergebruik.”
Attenderen op belang besparing
Provincie Drenthe: “We ondersteunen de oproep voor beperking van de drinkwatervraag, zowel landelijk als regionaal. Tegelijkertijd kunnen wij als provincie consumenten en bedrijven niet verplichten om minder water te gebruiken. We kunnen ze hoogstens attenderen op het belang ervan.”
Aandachtspunt 3: toezicht en handhaving bij lozingen
Waterbedrijf Groningen: ‘Zorgen over capaciteit toezicht en handhaving’
WBG: “We zijn soms nog verbaasd over wat er allemaal (in)direct geloosd mag worden. Wat ons betreft mogen de eisen in lozingsvergunningen nog wel wat verder worden aangescherpt. Wat niet in het water terechtkomt, hoeven we er niet uit te halen.
De verantwoordelijkheid voor het (in)direct lozen van stoffen ligt primair bij de lozer. Maar ook de vergunningverleners hebben een verantwoordelijkheid op het gebied toetsing, toezicht en handhaving. Bescherming van de waterkwaliteit voor drinkwaterproductie vraagt continue afstemming en bewustwording bij de bevoegde gezagen en overheidsinstanties. We maken ons zorgen over de capaciteit op het gebied van vergunningen, toezicht en handhaving.”
Provincie: ‘Ingewikkelde puzzel, we onderzoeken onze rol’
Provincie Drenthe: “Toezicht en handhaving is een ingewikkelde puzzel. De verantwoordelijkheid hiervoor is namelijk erg verdeeld. De waterschappen gaan bijvoorbeeld over vergunningen voor lozingen op regionale oppervlaktewateren en de handhaving hiervan, Rijkswaterstaat gaat over rijkswateren. En gemeenten zijn weer het bevoegd gezag voor lozingen op het rioolstelsel.
Onze mogelijkheden om als provincie iets te doen aan lozingen op oppervlaktewater zijn beperkt. We kunnen hoogstens een spuitvrije zone instellen om drift – het verwaaien van stoffen uit bestrijdingsmiddelen naar oppervlaktewater – te voorkomen. Maar dat betekent niet dat het geen punt van aandacht is voor de provincie. Ook op dit gebied gaat de genoemde adviescommissie uitzoeken aan welke knoppen we kunnen draaien.”
Drinkwater in het Provinciaal Programma Landelijk Gebied
Tot slot benoemt WBG het belang van aandacht voor drinkwater in de provinciale uitwerking van het NPLG, die momenteel worden opgesteld. “In het PPLG (Provinciaal Programma Landelijk Gebied, red.) komen meerdere opgaven samen, zoals natuurherstel, klimaatadaptatie en het veiligstellen van de drinkwatervoorziening. Het is belangrijk dat drinkwater in het PPLG al aan de voorkant wordt meegenomen.”
De puzzel integraal leggen
Het mooie van het PPLG is volgens WBG dat de ruimtelijke puzzel integraal gelegd kan worden. “Voorheen was het nog weleens zo dat wij afzonderlijk met de waterafdeling van de provincie een verkenning deden voor waterwinning. Vervolgens kwamen we er pas in een laat stadium achter dat natuurorganisaties met de natuurafdeling van de provincie ook plannen maakten voor datzelfde gebied. Door in het PPLG vanaf het begin samen te werken kunnen we kijken hoe we functies zo goed mogelijk kunnen combineren.”
