Kalk hergebruiken en een waterleiding van papierpulp

Circulariteit is voor drinkwaterbedrijven een steeds belangrijker aspect bij de productie van drinkwater. Zo krijgen veel reststromen een nieuw leven in bijvoorbeeld tapijttegels, isolatiemateriaal of als meststof. Brabant Water gebruikt kalk uit grondwater sinds kort zelfs opnieuw in het eigen productieproces. Daarnaast legde het in 2022 als eerste drinkwaterbedrijf in Nederland een bio-circulaire drinkwaterleiding aan, gemaakt van papierpulp. En als het aan Brabant Water ligt volgen er nog vele circulaire kilometers.

• LinkedIn

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Steeds meer circulair werken

Om de impact op het milieu en klimaat te beperken werken drinkwaterbedrijven steeds meer circulair. Ook Brabant Water doet veel aan circulariteit. Bijvoorbeeld door voor reststromen die ontstaan bij de productie van drinkwater hoogwaardige toepassingen te zoeken, vertelt Teun de Zeeuw, adviseur waterkwaliteit en technologie bij Brabant Water. “Dat doen we samen met AquaMinerals, een organisatie die namens de drinkwatersector de inkoop en afzet van reststromen verzorgt.”

Circulaire toepassingen van reststromen

De reststromen van Brabant Water zijn te onderscheiden in drie typen:

• Filtergrind

De Zeeuw: “Bij de zuivering van grondwater gebruiken we zand en steentjes als filtering. Dit filtergrind vervangen we per locatie eens in de dertig à veertig jaar. Het grind kan worden hergebruikt in de openbare ruimte, zoals in wegenbouw.”

• Slib

De Zeeuw: “Bij het zuiveren van water blijft spoelwater met slib achter. Dit slib is er in drie vormen: (ijzer)kalkslib, ingedikt slib en vloeibaar slib (ijzerwater). Het slib wordt onder meer gebruikt als meststof in de landbouw en bij waterzuiveringslocaties en energiecentrales om fosfaat af te vangen.”

• Kalkkorrels

De Zeeuw: “In de laatste fase van het productieproces ontharden we drinkwater. Hierbij halen we kalk uit het water, dat achterblijft in de vorm van kalkkorrels. Deze gaan onder meer naar producenten van tapijtegels, isolatiemateriaal en make-up. Ook wordt kalk als meststof ingezet in de land- en tuinbouw.”

Kalkkorrels zelf hergebruiken

Sinds kort gebruikt Brabant Water de kalkkorrels ook weer in haar eigen productieproces, zegt De Zeeuw. “Een producent uit Veghel verwerkt de korrels tot fijn gruis, waardoor wij het weer kunnen inzetten in het onthardingsproces. Dit is voor het eerst dat we een eigen reststroom volledig zelf hergebruiken.”

Bio-circulaire drinkwaterleidingen

Behalve in het productieproces zoekt Brabant Water ook naar mogelijkheden voor het verduurzamen van de distributie van drinkwater. De komende jaren moet Brabant Water honderden kilometers aan leidingen vervangen. Vorig jaar installeerde het drinkwaterbedrijf in Oirschot de eerste bio-circulaire waterleiding van Nederland.

_{©2023 Brabant Water – fotografie Wim Roefs}

Bio-circulair: hernieuwbare grondstoffen

Zo’n bio-circulaire leiding kan tot wel 90 procent aan CO₂-uitstoot besparen, vertelt Jan Snel, adviseur assetmanagement & asset databeheer. “Die winst zit vooral in de herkomst van de grondstoffen. Reguliere PVC – een materiaal voor drinkwaterleidingen – wordt geproduceerd uit ruwe aardolie. Dat is niet hernieuwbaar en daarmee niet duurzaam.”

Bio-circulair betekent dat de grondstof wél hernieuwbaar is, zegt Snel. “Denk aan suikerrietafval, maar ook aan gebruikt frituurvet en papierpulp. Deze grondstoffen worden verwerkt in de productie van bio-circulair PVC. Bio-circulair PVC is identiek aan ‘regulier’ PVC.”

Gerecycled PVC niet duurzaam

Aanvankelijk speelde Brabant Water met het idee om gerecycled PVC uit haar eigen drinkwaterleidingnet opnieuw in te zetten. Maar dat bleek niet mogelijk, zegt Snel. “Gerecycled PVC is kwalitatief niet zo goed. Het recyclaat bevat bijvoorbeeld giftige componenten, waardoor er risico’s ontstaan voor de kwaliteit van drinkwater. Hierdoor moet je een extra binnenlaag aanbrengen. Ook is het materiaal minder sterk, waardoor je de leiding drie keer zo dik moet maken. Onder aan de streep is dat niet duurzaam.”

Ambities reststromen en leidingnet

Welke ambities heeft Brabant Water nog op het gebied van reststromen en het leidingnet?

• Verder optimaliseren en opschalen

Per locatie kijkt Brabant Water voortdurend naar het optimaal beschikbaar maken van reststromen, zegt De Zeeuw. “Hierbij gaat het zowel om kwaliteit als kwantiteit. Hoe efficiënter we dit doen, hoe meer waarde voor ons en de afnemer. Hier zitten wel grenzen aan. Onze hoofdtaak is en blijft drinkwater produceren en leveren. Dat betekent dat we niet altijd nog meer van bepaalde stoffen, zoals kalk, uit het water kunnen halen.”

Meer bio-circulaire leidingen
Op het gebied van bio-circulaire leidingen verwacht Snel de komende jaren nieuw projecten. “We willen meer ervaring opdoen, ook met een andere lengtes en diameters. We werken momenteel aan een nieuw project, waarbij we meer meters en een grotere diameter gaan toepassen.”

• CO2-voetafdruk verder beperken

Om de klimaatvoetafdruk zo laag mogelijk te houden, is het belangrijk dat het transport zo regionaal mogelijk plaatsvindt. De Zeeuw: “Het is niet heel efficiënt en duurzaam als onze kalkkorrels in Amsterdam verwerkt worden. Daarom zijn we blij dat de productie van kalkgruis uit onze korrels is verplaatst naar Veghel. Ook voor andere reststromen zoeken we met AquaMinerals naar zo lokaal mogelijk afzetmarkten.”

Reststromen meer zelf hergebruiken

Dat restromen door andere partijen kunnen worden hergebruikt is heel mooi, zegt De Zeeuw. Maar nog mooier zou het volgens hem zijn als Brabant Water meer stoffen zelf kan hergebruiken. “Daarom zijn we ook zo blij dat we onze eigen kalkkorrels nu opnieuw kunnen inzetten. Behalve voor het ontharden kunnen we kalk mogelijk ook gebruiken voor het verharden van water. Dat is nodig op locaties waar te weinig kalk in het water zit. Ook voor slib gaan we onderzoeken of we dat kunnen toepassen in processen.”

Uitdagingen: kwaliteit, herkomst en kosten

Het circulair maken van reststromen en het aanleggen van een bio-circulair leidingnet gaat ook gepaard met een aantal uitdagingen.

• Kwaliteit garanderen

Om reststromen te kunnen hergebruiken, moet het voldoen aan een bepaalde kwaliteit, zegt De Zeeuw. “En het liefst ook nog eens een zo constant mogelijke. En dat is lastig, want de kwaliteit en samenstelling van grondwater verschilt per locatie.”

Kwaliteit bio-circulair gelijk aan regulier PVC

Ook voor bio-circulair leidingen geldt dat de kwaliteit van belang is. Snel: “Er mag bijvoorbeeld maar zeer beperkte bacteriologische nagroei zijn. Omdat bio-circulaire PVC hetzelfde eindproduct is als reguliere PVC is de kwaliteit ook gelijk. Hierdoor durven we het toe te passen. Al monitoren we de kwaliteit van het drinkwater in de leiding natuurlijk wel, zoals we dat altijd en overal doen.”

• Controle op herkomst

Om te kunnen garanderen dat materialen ook echt duurzaam zijn, moet je wel weten waar de grondstoffen precies vandaan komen, zegt Snel. “Bij de leiding in Oirschot weten we dat, maar hoe houden we controle als we straks grotere hoeveelheden afnemen? De grondstof moet niet alleen hernieuwbaar zijn, maar ook verantwoord. Zo mag het niet ten koste gaan van gewasproductie voor voedsel. Dat soort dingen worden getoetst via het ISCC-keurmerk. Wij willen graag nog meer transparantie over deze toetsing.”

• Bio-circulair goedkoper maken

Een bio-circulaire leiding is nu nog een stuk duurder dan een reguliere waterleiding. Dat kan alleen veranderen als de vraag naar bio-circulaire leidingen toeneemt, zegt Snel. “Daarom is het belangrijk dat andere drinkwaterbedrijven ook kijken naar bio-circulaire mogelijkheden. We zijn nu aan het berekenen wat het kost als we ons leidingnet voor 10, 50 of 100 procent bio-circulair aanleggen. Op basis hiervan gaan we keuzes maken.”