‘CO2-opslag is essentieel voor halen klimaatdoelen'

Op dit moment is nog altijd ruim 90 procent van de energiebronnen fossiel, zoals olie, kolen en gas. Een van de manieren om de schade van CO2 die bij het verbruik daarvan vrijkomt te beperken, is het afvangen en opslaan van CO2. Deze CCS (Carbon Capture and Storage) moet volgens afspraken in het Regeerakkoord een groot deel van de CO2-vermindering in 2030 voor zijn rekening nemen. Het onderwerp is controversieel, met name vanwege de risico’s.

Hoe werkt CO2-opslag of CSS?

Filip Neele, projectmanager CO2-opslag bij TNO, legt uit hoe CCS werkt. “Eerst wordt de CO2 afgevangen bij de schoorstenen van de uitstoter, bijvoorbeeld een vuilverbrander, staalfabriek of waterstofproducent. Vervolgens wordt die CO2 getransporteerd naar een plek waar het de bodem ingaat.” Die plek kan zowel onshore als offshore zijn, vervolgt hij. “De meest gebruikelijke locaties zijn zoutwatervoerende lagen op kilometers diepte, zogeheten aquifers, en leeggeproduceerde gasvelden. Via putten wordt de CO2 de bodem in geïnjecteerd. Daar verandert het CO2-gas in een dichte vloeistof. Hierdoor kun je per volume veel CO2 opslaan.”

Snelle stappen klimaatdoelen

Een ander voordeel van CCS is de snelle impact, zegt Neele. “De technologie leidt relatief snel tot een emissiereductie. Het kost wat investeringen, maar dan heb je wel een systeem dat voor meerdere vervuilers de CO2 kan afvangen en opslaan. Zo maak je in korte tijd grote stappen richting het behalen van de klimaatdoelen.”

‘Met CO2-opslag maak je in korte tijd grote stappen richting het halen van klimaatdoelen’

Huidige toepassing CCS

CO2-afvang en -opslag wordt momenteel al in verschillende delen van de wereld gedaan, zoals Noord-Amerika, Noorwegen en Frankrijk. In Nederland gebeurt het ook al op kleine schaal, zoals in de Rotterdamse haven waar sinds 2005 CO2 wordt afgevangen, getransporteerd en hergebruikt bij de tuinders. Daarnaast heeft TNO een CO2-opslagpilot lopen samen met Neptune Energy. Ook nam afvalverwerkingsbedrijf AVR onlangs de beslissing een afvanginstallatie te bouwen waar jaarlijks 50.000 ton CO2 wordt afgevangen.

Lekkage CO2

Neele erkent dat CCS een gevoelig punt is in ons land. “De publieke opinie is tegen. Het idee bestaat dat CO2-opslag hoogst risicovol is. Dat komt door mogelijke gevaren van lekkage van CO2 uit putten bij het injecteren in de bodem. Maar die kans is heel klein. Ik ken geen voorbeelden van lekkages in lopende CCS-projecten.”

‘Hoewel ik de risico’s van lekkage beperkt acht, kun je maar beter uitsluiten dat er ooit ergens iets misgaat’

CO2 ‘klimt’ omhoog

Ook blijkt uit een Amerikaanse studie dat opgeslagen CO2 zich in de bodem een weg naar boven kan banen en in grondwaterlagen terecht kan komen. Is dat ook hier een risico? Neele sluit het niet uit, maar benadrukt dat de situatie in de VS anders is dan in Nederland. “Daar wordt CO2 vooral opgeslagen in aquifers. Die zijn kwetsbaarder dan lege gasvelden, die hier gebruikt zouden worden. In lege gasvelden zorgt lichte onderdruk voor extra veiligheid.”

Strenge regulering bodem

Neele denkt dat de strenge regelgeving en regulering in Nederland de bodem en grondwaterlagen goed zullen beschermen. “We weten nauwkeurig hoe de ondergrond eruitziet. Zeker in gebieden met lege gasvelden kennen we de bodemstructuur en hebben we seismische data. Potentiële opslaglocaties beschikken over dikke afsluitende lagen. Bovendien hebben we een Mijnbouwwet. Je mag echt niet zomaar in de bodem boren, helemaal niet in kwetsbare gebieden.”

Hoge urgentie, geen keus

Een ander punt van discussie zijn het hoge energieverbruik en de hoge kosten die aan CO2-opslag zijn verbonden. Neele: “CCS kost inderdaad geld, vooral het afvangen en transporteren. Maar alle andere technieken en maatregelen om CO2-emissies te verminderen zijn ook kostbaar. Veel studies tonen aan dat de energietransitie mét CCS goedkoper is dan zonder. Bovendien hebben we niet echt een keuze als we de klimaatdoelstellingen willen halen, de urgentie is hoog. Het is geen of-of, maar een en-en-kwestie.”

Opslag offshore

Wat is in de ogen van Neele een gewenste plek om de Nederlandse CO2 op grote schaal op te slaan? “De verkenning is nu gericht op lege gasvelden offshore, in de Noordzee. Daar is het ook het meest veilig, er is geen relatie met drinkwatergebieden. Als we daar eenmaal begonnen zijn, is het logisch om daar verder te gaan. Ik denk dat we offshore heel ver kunnen komen, omdat CCS een tijdelijke maatregel is.”

Onshore nog ‘no-go-area’

CO2-opslag onshore is volgens Neele nu nog een ‘no-go-area’. Mocht dat ter sprake komen aan de overlegtafel, dan moeten drinkwaterbedrijven zeker aanschuiven, vindt hij. “Hoewel ik de risico’s van lekkage beperkt acht, kun je maar beter uitsluiten dat er ooit ergens iets misgaat. Het voordeel van lege gasvelden, zowel offshore als onshore, is dat de infrastructuur er al ligt. We hoeven dus niet opnieuw te boren. Dat bespaart ook nog eens kosten.”

Onderdeel klimaatgereedschapskist

Neele verwacht dat CO2-afvang en -opslag zich de komende jaren verder gaat ontwikkelen in Nederland.  “We moeten snel inzien dat CCS net als de energietransitie onderdeel is van de gereedschapskist om klimaatverandering tegen te gaan. Het is een van de weinige realistische opties om op korte termijn grote reducties aan CO2-uitstoot te realiseren.”