Drinkwater bij 900.000 nieuwe woningen: in gevaar zonder directe maatregelen

Als de overheid niet direct maatregelen neemt, is het onmogelijk alle 900.000 nieuwe woningen die tot 2030 worden gebouwd van drinkwater te voorzien. Drinkwaterbedrijven moeten vergunningsruimte krijgen om meer water te onttrekken aan bronnen en nieuwe bronnen te ontwikkelen. Alleen zo kunnen ze voldoen aan de vraag naar drinkwater, die sterk stijgt door groei van bevolking en economie. Dat stelt Vewin in de verkenning ‘Zekerstellen van de drinkwatervoorziening op korte en lange termijn’.

• LinkedIn

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Uitdagingen en oplossingen voor drinkwater en woningbouw

De uitdaging:

Zonder extra maatregelen is het onmogelijk alle 900.000 nieuw te bouwen woningen en gebieden waar stedelijke uitbreiding plaatsvindt op tijd van drinkwater te voorzien

De oplossingen:

• Meer vergunningsruimte voor drinkwaterbronnen
• Meer financieringsruimte voor investeringen
• Betere bescherming van bestaande en toekomstige drinkwaterbronnen
• Structurele vermindering van drinkwaterverbruik
• Watervriendelijk bouwen opnemen in het Bouwbesluit en Drinkwaterbesluit
• Drinkwater op de agenda bij overheden en bouwpartners
• Aandacht voor risico’s warmtebronnen en -netten
• Vewin waarschuwde al eerder over dreigend drinkwatertekort

Vewin waarschuwde al eerder voor dreigend drinkwatertekort

Begin dit jaar sprak Vewin al haar zorgen uit over de leveringszekerheid van drinkwater voor de 900.000 nieuwe woningen. In Kamervragen hierover stelde minister van IenW Mark Harbers dat de drinkwatervoorziening voor de komende tien jaar is geborgd. Maar zonder directe extra maatregelen gaat dat niet lukken, benadrukt Vewin in de verkenning ‘Zekerstellen van de drinkwatervoorziening op korte en lange termijn’.

Knelpunt: geen extra waterwinning door beperking vergunningen

Een van de problemen voor drinkwaterbedrijven is dat ze hun huidige vergunningen niet optimaal mogen benutten. Ook is het verkrijgen van meer vergunningsruimte of nieuwe vergunningen steeds lastiger. Zonder meer ruimte op korte termijn kan de levering van drinkwater niet altijd en overal meer worden gegarandeerd. Dat kan betekenen dat op bepaalde plekken nieuwe woningen niet kunnen worden aangesloten op drinkwater.

Knelpunt: beperkingen bij het financieren van investeringen

Meer drinkwater leveren vraagt ook om investeringen in de bouw van productielocaties, zuivering en de aanleg van het distributienetwerk. Uit onderzoek van Vewin blijkt dat drie van de tien drinkwaterbedrijven per direct meer productiecapaciteit nodig hebben. Bij de andere zeven is dit het geval in aanloop naar 2030.

De financiële haalbaarheid hiervan is een grote opgave. Zo zorgt de huidige WACC dat bedrijven maar beperkt uit eigen middelen mogen investeren. Hierdoor moeten ze meer lenen, maar dat is onwenselijk.

De oplossingen op korte termijn:

1: Meer vergunningsruimte voor drinkwaterbronnen
Om de leveringszekerheid van drinkwater te kunnen blijven garanderen is het van belang dat provincies en gemeenten ruimte bieden om vergunningen te benutten of uit te breiden. Ook wanneer dat tijdelijk meer impact op de omgeving betekent. Ondertussen onderzoeken drinkwaterbedrijven hoe ze nadelige effecten van waterwinning in de toekomst kunnen beperken. Bijvoorbeeld met nieuwe winconcepten en andere bronnen.  

2: Meer ruimte voor het financieren van investeringen
Voor het kunnen financieren van investeringen uit eigen vermogen is het belangrijk dat de WACC wordt verhoogd. Hierover is Vewin al een paar jaar in gesprek met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Eind 2021 besloot de minister van IenW de WACC te verhogen van 2,75 naar 2,95 procent. Dat biedt iets meer ruimte, maar gezien de omvang van de investeringsopgave zijn er structurele oplossingen nodig.

3: Betere bescherming van huidige en toekomstige drinkwaterbronnen
Daarnaast vraagt Vewin aandacht voor bronbescherming. Het schoonhouden van bronnen vergroot de waterbeschikbaarheid, beperkt de zuiveringsinspanning en vermindert de druk op het zoeken naar nieuwe bronnen. Daarnaast moet er voldoende ruimte zijn voor het aanwijzen en beschermen van toekomstige bronnen.

4: Opgave gebruiker: zuiniger omgaan met drinkwater
Drinkwaterbedrijven doen ook een beroep op de gebruikers om drinkwaterverbruik terug te brengen. Dat geldt zowel voor particulieren als industriële gebruikers. Dat betekent zuiniger omgaan met water en kijken naar alternatieven voor drinkwater. Voor dat laatste zoeken drinkwaterbedrijven en industrie samen naar mogelijkheden.

5: Watervriendelijk bouwen opnemen in het Bouwbesluit en het Drinkwaterbesluit
De woningbouwopgave brengt ook kansen met zich mee, zoals watervriendelijk bouwen. Met het opvangen van regenwater op woning- en wijkniveau kan dit water worden ingezet voor bijvoorbeeld de tuin of wc. Hiermee kan veel drinkwater worden bespaard. In Vlaanderen is dit soort oplossingen al verplicht. Vewin pleit ervoor watervriendelijk bouwen op te nemen in het Bouwbesluit en het Drinkwaterbesluit aan te passen zodat bijvoorbeeld regenwater voor meer toepassingen mogelijk wordt. Hierbij geldt wel dat de volksgezondheid geen risico mag lopen. Het Bouwbesluit zorgt voor een wettelijke basis. Hiermee kunnen gemeenten eisen stellen aan bouwprojecten. Nu kunnen projectontwikkelaars deze verplichtingen nog aanvechten bij de rechter. Om de volksgezondheid niet in gevaar te brengen, moet wel worden vastgelegd waar je wel of geen regenwater of grijs water voor mag gebruiken.

6: Drinkwater op de agenda bij partners
Het veiligstellen van drinkwater vereist inspanning van zowel drinkwaterbedrijven en overheden als maatschappelijke partners. In gesprekken met gemeenten en partners uit de bouw vragen drinkwaterbedrijven om drinkwater integraal onderdeel te maken van de woningbouwopgave. Ook pleit de sector ervoor drinkwater een prominente plek te geven in de Nationale Woon- en Bouwagenda.

7: Aandacht voor risico’s warmtebronnen en -netten
Tot slot moet er bij de woningbouwopgave aandacht zijn voor de mogelijke risico’s van warmtealternatieven voor de drinkwatervoorziening. Bodemenergiesystemen kunnen de kwaliteit van grondwater aantasten en warmtenetten kunnen zorgen voor ongewenste opwarming van drinkwater in leidingen. Dit kan nadelig zijn voor de kwaliteit van het drinkwater.

Met voldoende afstand tussen leidingen, goed toezicht op de uitvoering van bodemenergie en het uitsluiten van geothermie op plekken die belangrijk zijn voor drinkwaterwinning kunnen deze risico’s worden beperkt.

Uitdagingen vragen ook oplossingen voor de lange termijn

De woningbouwopgave stopt niet in 2030. Een toekomstbestendige drinkwatervoorziening vraagt behalve oplossingen voor de korte termijn ook om maatregelen voor de lange termijn.

• Zoektocht naar nieuwe winningen

Om hun wateraanbod te vergroten en minder afhankelijk te zijn van een brontype, zoeken drinkwaterbedrijven naar nieuwe winningen. Hierbij wordt onder meer gekeken naar gebruik van brak grondwater en nieuwe locaties voor grond- en oppervlaktewater.

• Herinrichting van het watersysteem

Een duurzamere inrichting van het watersysteem zorgt voor minder impact op de omgeving. Een voorbeeld hiervan is ‘De Eeuwige Bron’, een project van Vitens waarin de mogelijkheden worden verkend voor een toekomstbestendig winconcept.