Druppelirrigatie: minder waterverbruik, maar vraagt wel maatwerk
Druppelirrigatie zorgt voor efficiënter gebruik van water en nutriënten in de land- en tuinbouw. Dit levert de agrariër besparingsvoordelen op. Maar ook de natuur en drinkwatervoorziening hebben belang bij een schone bodem en zorgvuldige omgang met water. Of druppelirrigatie financieel uit kan en welke vorm het beste past, verschilt per situatie en type agrarisch bedrijf.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
Druppelirrigatie in vijf het kort
- Druppelirrigatie is het gericht toedienen van water en meststoffen aan gewassen
- Voordelen hiervan zijn waterbesparing en minder gebruik van nutriënten
- Dit is voordelig voor de agrariër, maar ook voor de natuur en drinkwaterbronnen
- Ook is druppelirrigatie energiezuiniger en minder arbeidsintensief
- Druppelirrigatie vraagt wel om maatwerk en een goede kosten-batenanalyse
Wat is druppelirrigatie?
Druppelirrigatie is een systeem waarbij door slangen met kleine gaatjes heel gericht water en voedingsstoffen aan gewassen in de landbouw wordt toegediend. De voordelen zijn waterbesparing, minder gebruik van kostbare nutriënten en minder arbeidsuren door digitale aansturing.
Steeds meer agrarische bedrijven passen druppelirrigatie toe, vertelt Geert Wilms, directeur van Landbouw Innovatie Brabant. “Van oudsher werken vooral boomkwekerijen en fruittelers met deze techniek. Maar de laatste tien jaar wordt ook gekeken naar toepassingen in de akkerbouw en voor grasland.”
Waterbesparing: belangrijk voor klimaatadaptatie
Voor een klimaatrobuust waterssysteem is het belangrijk dat grondwater en oppervlaktewater zo efficiënt mogelijk worden ingezet. Dat geldt niet alleen voor de landbouw, maar ook voor de industrie en voor iedereen die van drinkwater gebruik maakt.
Vooral uitkomst voor kapitaalintensieve gewassen
Met name voor de teelt van aardappelen kan druppelirrigatie uitkomst bieden, zegt Wilms. “Aardappelen zijn een gewas met een hoge kapitaalintensiviteit. Een systeem voor druppelirrigatie is een hele investering. Voor gewassen die minder opleveren of nauwelijks water nodig hebben, zoals granen, maïs en bieten, is deze techniek niet interessant. In Brabant wordt momenteel ook geëxperimenteerd met uien.”
Verschillende systemen in en boven de grond
Volgens Wilms zijn er meerdere typen systemen. “Je kunt de slangen in de bodem plaatsen, net iets onder het maaiveld. Dit wordt vooral gedaan op akkers en in grasland. Maar je hebt ook systemen die je kunt vastprikken in een pot. Dat gebeurt voornamelijk in de (glas)tuinbouw. Afhankelijk van de potgrootte kun je dan kiezen voor één of meerdere slangetjes waaruit je het water laat druppelen.”
Bijna alle percelen vol dubbele slangen
Fruitteler Floris van der Grift werkt bij het verbouwen van appels, peren en kersen al enige tijd met druppelirrigatie. De langdurige droogte in 2018 deed hem besluiten om al z’n percelen in te richten met dubbele slangen. “Voorheen beregende ik nog deels met haspels. Maar bij een dubbel druppelirrigatiesysteem is dat helemaal niet meer nodig. Ik moet alleen nog mijn laatste twee percelen met peren volleggen, dan ben ik klaar.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Voordelen van druppelirrigatie
- Het bespaart water en energie
Van der Grift merkt dat het werken met druppelirrigatie hem verschillende voordelen biedt. “Allereerst kan ik veel efficiënter omgaan met water. Zeker door toenemende droogte is dat belangrijk. Ik kan heel gericht mijn wortels bewateren. Als ik een haspel gebruik komt maar een derde van het water bij de wortels terecht. De rest belandt op het gras, maar daar heb ik niks aan. Bij druppelirrigatie komt 100 procent bij het gewas.”
Volgens Wilms kan druppelirrigatie in de akkerbouw per kilo gewasopbrengst – in theorie – tot wel 40 procent waterbesparing opleveren. “Met een grote haspel geef je in één keer heel veel water. Zeker op niet-rechte percelen belandt veel water buiten het perceel. Ook geef je een gewas vaak meer water dan nodig. Daarnaast zijn haspels gekoppeld aan een pompsysteem dat veel meer energie verbruikt dan een druppelirrigatiesysteem.”
- Gerichte toediening meststoffen
Ander voordeel van druppelirrigatie is dat je – in tegenstelling tot bij het gebruik van een haspel – heel gericht meststoffen kan toedienen. Wilms: “Hierdoor belanden de nutriënten direct op de plek waar ze nodig zijn. Dat zorgt voor minder af- en uitspoeling van meststoffen naar de ondergrond en oppervlaktewater. Bij een pilot in West-Brabant bleek er door druppelirrigatie beduidend minder stikstofuitspoeling te zijn.”
- Van afstand bestuurbaar
Verder neemt druppelirrigatie de gebruiker een hoop werk uit handen, zegt Van der Grift. Het systeem is namelijk computergestuurd. “Ik kan elk moment vanaf m’n telefoon het systeem aan en uit zetten. Het systeem kan zichzelf ook automatisch uitschakelen. Bijvoorbeeld als de weersverwachting aangeeft dat het gaat regenen. Hierdoor hoef ik ’s nachts niet meer de wekker te zetten of m’n bed uit.”
Aandachtspunten druppelirrigatie
- Gaatjes kunnen dichtslibben
Wilms benadrukt dat de voordelen van druppelirrigatie wel afhangen van een aantal factoren. Bijvoorbeeld de kwaliteit van het water. “Een akkerbouwer op de Brabantse Kempen die experimenteerde met druppelirrigatie kwam erachter dat de gaatjes dichtslibden. Dat kwam door de grote hoeveelheid ijzer in het grondwater. Hij is toen overgegaan op kleine haspeltjes.”
- Kosten afzetten tegen de baten
Daarnaast moet je volgens Wilms uitzoeken of het financieel uit kan. “Bij minder kapitaalintensieve gewassen kan het zijn dat het uiteindelijk meer kost dan oplevert.” Van der Grift schat dat hij tussen de vijf- en tienduizend euro per hectare kwijt is aan z’n dubbele slangensysteem. “Wel heb ik een paar jaar geleden van het waterschap (Rivierenland, red.) een eenmalige subsidie ontvangen.”
Tegelijkertijd zijn er ook kostenvoordelen. Van der Grift: “Met name het energieverbruik gaat drastisch omlaag. En ook niet onbelangrijk: preciezere bewatering en bemesting levert kwalitatief betere producten op. Dat verkoopt natuurlijk goed.”
- Vergt regelmatig onderhoud
Druppelirrigatie is een kwetsbaar systeem, zegt Van der Grift. “Je ziet het niet meteen als er iets kapot is. Je moet dus elk jaar een paar keer alle slangen nalopen en checken of alles nog goed ligt. Als een slangetje ergens verkeerd ligt of kapot is, kan het zijn dat een wortel geen voeding of water krijgt.”
- Veel afval bij vervanging
Ander aandachtspunt is de grote hoeveelheid afval die het irrigatiesysteem oplevert, zegt Wilms. “De slangen moeten elke drie tot vijf jaar worden vervangen. Veel plastic wordt nu gerecycled, maar we willen toe naar bio-afbreekbaar plastic.” Per hectare heeft Van der Grift drie kilometer aan slangen liggen. Als hij z’n totale perceeloppervlak van 120 hectare voorziet van dubbele irrigatie gaat het om in totaal 360 kilometer aan slangen.
- Toepassing is maatwerk
Wilms ziet dat er bij agrariërs steeds meer interesse is voor druppelirrigatie. Wel moet je volgens hem goed kijken naar hoe je het systeem goed toepast. “Het is echt maatwerk. Wat voor gewas of ras teel je? Plaats je het systeem in of tussen de aardappelbedden? En hoeveel slangen en gaatjes heb je nodig voor voldoende toediening van water en meststoffen? Een adviseur kan hierbij ondersteunen. Het is vaak proberen en oefenen.”
Kennis en ervaringen nog beter delen
Tot slot: wat kan er nog beter om de potentie van druppelirrigatie beter te benutten? Wilms: “We hopen de komende jaren nog meer ervaringen op te doen en te bundelen. In de provincie lopen verschillende experimenten, maar we willen ook kennis delen met andere provincies en landen. Zo krijgen we nog beter in beeld wat per situatie wel en niet werkt. Ik hoop dat we die kennisdeling nog verder kunnen benutten.”
