Gedeputeerde Groningen:‘Water moet prominente plek hebben in beleid fysieke leefomgeving’

Een integrale benadering van de fysieke leefomgeving, wat betekent dat precies?

“De fysieke leefomgeving heeft betrekking op alles wat er in de openbare ruimte te vinden is, zoals woonwijken, landbouw, energievoorziening, natuur en industrie. Integraal betekent dat de fysieke leefomgeving vanuit meerdere standpunten wordt benaderd. Bij de aanleg van een nieuwe woonwijk wordt nu bijvoorbeeld gekeken naar ruimte voor waterberging en een duurzame energievoorziening. Daar zou tien jaar geleden veel minder rekening mee zijn gehouden.”

Waarom is een integrale benadering van de fysieke leefomgeving belangrijk?

“Omdat we niet langer keuzes kunnen maken zonder oog te hebben voor andere functies. De bevolking en economie groeien, maar de openbare ruimte groeit niet mee. Daarnaast hebben we te maken met uitdagingen rondom klimaatverandering, zoals droogte en extreme regenval en zitten we in een energietransitie. We moeten dus creatiever en zorgvuldiger omgaan met de beschikbare ruimte. Door verschillende functies te combineren of keuzes te maken over wat ergens wel of niet kan, kunnen we een gebied duurzaam en toekomstbestendig inrichten.”

Welke uitdagingen zijn er in Groningen als het gaat om de fysieke leefomgeving?

“We hebben voornamelijk opgaves rondom landbouw, industrie en energie. Die uitdagingen gaan bijvoorbeeld over hoe we op een duurzame manier de landbouw inrichten en energietransitie vormgeven en tegelijkertijd de natuur en het landelijke karakter van Groningen beschermen.”

“Sinds een paar jaar is water daar als uitdaging bijgekomen, met name de beschikbaarheid van water. De watervraag van consumenten, landbouw en industrie is toegenomen en zeker bij droogte moet Waterbedrijf Groningen (WBG) alle zeilen bijzetten om voldoende drinkwater te leveren. Tegelijkertijd lijden ook de natuur en landbouw erg onder de droogte. Tegelijkertijd wordt de beschikbaarheid van water steeds belangrijker als economische vestigingsvoorwaarde voor onze regio.”

Staan water en specifiek drinkwater voldoende op het netvlies bij de beleidsmakers?

“Tot voor kort nog onvoldoende. Ik merk dat water voor veel bestuurders een nieuw thema is. Dat komt doordat we altijd verwend zijn met voldoende water. Het was nooit een echt thema omdat het vanzelfsprekend was dat het er was.”

‘Droogte is een ernstig fenomeen waar we de gevolgen nu van ondervinden’

“Maar droogte is een ernstig fenomeen waar we de gevolgen nu van ondervinden. In die zin is het dus een goede wake-upcall. Het maakt het ‘makkelijker’ om uit te leggen dat water een prominente plek moet krijgen in beleid en dat we soms ergens natuur of drinkwaterproductie moeten verkiezen boven energievoorziening of landbouw.”

“Bestuurders en beleidsmakers moeten zich realiseren dat ze een rol spelen in de watertransitie waarin we zitten. Het is aan ons om in de nieuwe realiteit waarin we zitten, keuzes en dus beleid te maken.”

Wat is uw rol daarbij als gedeputeerde en voorzitter van het Regionaal Bestuurlijk Overleg?

“Als voorzitter van RBO Noord zit ik veel om tafel met gemeenten, waterschappen en waterbedrijven. Daarbij bespreken we hoe we de toekomst van de fysieke leefomgeving voor ons zien en wat we van elkaar nodig hebben om die toekomst te realiseren. Als provincie hebben we daarbij vooral een coördinerende rol. Ik probeer ervoor te zorgen dat water een belangrijk uitgangspunt is bij keuzes voor allerlei beleidsterreinen.

Daarnaast werken we als provincie nauw samen met Waterbedrijf Groningen, waar we aandeelhouder van zijn. WBG heeft goed zicht op uitdagingen rondom kwaliteit, kwantiteit en distributie en is zodoende agenderend bij watervraagstukken. Ook zoeken we samen met WBG naar aanvullende strategische voorraden (ASV’s) en zijn we vergunningverlener voor onttrekkingen.”

Groningen is momenteel bezig met het opstellen van een visie ‘water en klimaatadaptatie’ en een Regionale Energiestrategie (RES). In hoeverre is daarin aandacht voor drinkwater?

“Het visiedocument gaat over alle beleidssporen die raakvlakken hebben met water. Dat is dus niet alleen drinkwater, maar ook industrie en landbouw. In de visie komen onder meer handvatten voor slimmer watergebruik, zoals druppelirrigatie in de landbouw en circulair watergebruik in industriële processen. Daarnaast is er aandacht voor duurzaam watergebruik bij consumenten, zoals het nuttig gebruiken van regenwater. In de toekomstvisie zoeken we op alle niveaus naar integrale oplossingen. Daarmee vergroot je de slagkracht om een duurzame transitie te maken.”

‘We willen vooral op kleine schaal expertise verzamelen om drinkwaterbelangen te beschermen bij ontwikkeling van energiesystemen’

“In de conceptstrategie van de RES wordt drinkwater niet specifiek genoemd. We willen vooral bij projecten op kleine schaal de juiste expertise verzamelen om drinkwaterbelangen te beschermen bij de ontwikkeling van energiesystemen. In de Provinciale Omgevingsverordening en de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) staat bovendien al dat risicovolle activiteiten, zoals geothermie, zijn uitgesloten van grondwaterbeschermingsgebieden. In Groningen vindt de energietransitie overigens vooral bovengronds plaats, zoals met de bouw van zonne- en windmolenparken.”

Welke lessen kunnen beleidsmakers trekken uit de huidige droogte- en coronacrisis?

“Crisis is verandering. De droogte laat zien dat er grenzen zijn aan water, zelfs in een waterland als Nederland. Het is nu nog zaak om bewustwording om te zetten in beleid en gedrag. Dat begint vaak met kennis. De coronacrisis leert ons dat we veel moeten luisteren naar de wetenschap en cijfers. Coronamaatregelen worden telkens gebaseerd op medische data. Ook in de waterwereld zijn veel cijfers beschikbaar, bijvoorbeeld over ons watergebruik, onttrekkingen en weertrends. Die data moeten we nog meer zichtbaar maken, bijvoorbeeld per gemeente of provincie. Op basis daarvan kun je als beleidsmaker keuzes maken en die vervolgens ook uitleggen.”

Nienke Homan is sinds 2015 namens GroenLinks gedeputeerde in de provincie Groningen. Als gedeputeerde is ze verantwoordelijk voor thema’s rondom energie en klimaat. Daarnaast is ze voorzitter van het Regionaal Bestuurlijk Overleg in Noord-Nederland, RBO Noord.