Groene en klimaatadaptieve tuinen: dit kun je als gemeente doen
Straten die blank staan, overlopende riolen en inzet van de brandweer om kelders leeg te pompen, door heftige regenbuien komt dit steeds vaker voor. Met klimaatadaptieve tuinen kunnen burgers zelf veel van die ellende voorkomen. Met minder tegels en meer groen, maar ook met een regenton en waterdoorlatende verhardingen. Hoe trek je als gemeente woningeigenaren over de streep daar zelf mee aan de slag te gaan?
Tips voor het stimuleren van een klimaatadaptieve tuin
- Zorg voor bewustwording bij inwoners
- Focus je op de knelpunten
- Geef zelf het goede voorbeeld
- Maak vergroening beeldend en aantrekkelijk
- Stel diensten en materieel beschikbaar
- Zorg voor financiële ondersteuning, zoals subsidies
- Help inwoners met adviezen
- Bundel de krachten met regionale partners
- Maak goede afspraken met woningcoöperaties
- Leg wateropvang vast in wet- en regelgeving
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
De voordelen van een klimaatadaptieve tuin
Een klimaatadaptieve tuin biedt vele voordelen. Zo zorgt groen voor buffering van overtollig regenwater, verkoeling en meer biodiversiteit. Daarnaast vergroot vergroening de leefbaarheid van wijken en zorgt het voor een gezonde leefomgeving.
Ook voor drinkwater is een klimaatadaptieve tuin van belang. Opvang en gebruik van regenwater vermindert bijvoorbeeld het drinkwaterverbruik. Daarnaast zorgt minder steen voor minder opwarming van de ondergrond, waar drinkwaterleidingen liggen.
Te veel tuinen nog versteend
Ondanks de voordelen ligt in tuinen nog een grote vergroeningsopgave. Uit onderzoek van Cobra GroenInzicht blijkt dat bijna de helft van het tuinoppervlak in Nederland nog versteend is. Daarnaast stelt Natuur & Milieu dat in de 32 grootste gemeenten meer dan de helft van de buurten niet voldoet aan het criterium van 75m² groen per woning.
Niet overal evenveel prioriteit
Volgens Bart Stoffels, programmacoördinator van Samen Klimaatbestendig, heeft dat verschillende oorzaken. “In de eerste plaats zijn tuinen privaat terrein. Je bent dus afhankelijk van de bereidheid van eigenaren. Daarnaast speelt de mate waarin de lokale politiek waarde hecht aan groen en klimaatadaptatie een rol. Hierdoor gaat niet overal evenveel geld en aandacht uit naar bewustwording en ondersteuning.”
Beperkte expertise en middelen
Verder beschikken kleine gemeenten vaak over beperkte expertise, capaciteit en financiële middelen, zegt Stoffels. “Bij grotere gemeenten is de omvang van de opgave juist weer een uitdaging. Hoe meer inwoners, hoe meer tuinen. Ook interne afstemming is in grote gemeenten vaak complexer.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
10 tips om groene en klimaatbestendige tuinen te stimuleren
Hoe zorg je als gemeente dat inwoners hun tuinen groen en klimaatadaptief inrichten? Bart Stoffels en Cathelijne Bouwkamp, wethouder Stedelijke Ontwikkeling, Groen, Duurzaamheid en Cultuur in Arnhem, geven tips.
1. Zorg voor bewustwording bij inwoners
Het belang van een groene tuin staat niet bij iedereen op het netvlies, zegt Bouwkamp. “Met name in armere buurten hebben mensen genoeg andere dingen aan hun hoofd. Terwijl juist die wijken vaak versteend zijn. We leggen uit dat vergroening zorgt voor een prettige en gezonde leefomgeving, minder hitte en wateroverlast en waterbesparing oplevert. Zelf praat ik ook met bewoners. Meestal is er eerst wat scepsis. Maar als je het belang uitlegt en samen aan de slag gaat slaat dat vaak over in enthousiasme.”
2. Focus je op de knelpunten
Niet elke gemeente heeft even goed in kaart in hoeverre buurten versteend zijn en waar problemen rond wateroverlast en hittestress spelen. Terwijl het belangrijk is om de knelpunten goed in beeld te hebben, zegt Stoffels. “Zeker wanneer je middelen beperkt zijn wil je weten waar de noodzaak om te vergroenen het hoogst is. Daar kun je vervolgens heel gericht maatregelen nemen en bewoners betrekken.”
Stichting Steenbreek geeft gemeenten met een tool inzicht in de verstening van tuinen. Deze tool is beschikbaar voor gemeenten die bij de stichting zijn aangesloten.
3. Geef zelf het goede voorbeeld
Vergroening van de stad is een gezamenlijke opdracht van gemeente en inwoners, zegt Bouwkamp. Daarom: Practice what you preach. “Een groene openbare ruimte werkt aanstekelijk en inspirerend. Wanneer je als gemeente investeert in groen, zijn bewoners eerder bereid dit zelf ook te doen. Helemaal als je daar een duidelijk verhaal aan koppelt. In wijken die we vergroenen gaan bewoners vaak ook met hun eigen tuin aan de slag.”
4. Maak vergroening beeldend en aantrekkelijk
Met de oproep ‘Maak je tuin klimaatadaptief’ maak je niet veel mensen enthousiast, zegt Stoffels. Maar een buurt uitdagen deel te nemen aan het NK Tegelwippen kan mensen wel massaal op de been brengen. “Tegelwippen spreekt erg tot de verbeelding. Ook het competitie-element maakt het aantrekkelijk. Door als gemeente mee te doen kun je samen met inwoners laten zien dat je groener bent dan andere gemeenten.”
5. Stel diensten en materieel beschikbaar
Van de grote steden staat Arnhem momenteel tweede in het landelijke klassement van het NK Tegelwippen. Iets waar Bouwkamp erg trots op is. Wat volgens haar erg helpt is inwoners zo veel mogelijk ontlasten. “We halen per wijk alle gewipte tegels op en hebben in een aantal wijken gratis plantjes aangeboden. Ook zorgen we op sommige plekken voor materieel, zoals kruiwagens en scheppen.”
6. Zorg voor financiële ondersteuning, zoals subsidies
Klimaatadaptieve maatregelen zijn niet goedkoop en voor iedereen betaalbaar. Subsidies helpen de kosten te drukken en verlagen zo de drempel, zegt Bouwkamp. “We bieden onder meer subsidie voor de aanleg van een groen dak en aanschaf van een regenton. Hoe versteender de buurt, hoe meer subsidie je kunt krijgen. Ook konden inwoners van de tien meest versteende wijken tijdelijk een gratis boom of nestkastje aanvragen.”
7. Help inwoners met adviezen
Vergroening vraagt om maatwerk. Bovendien draagt niet elke plant bij aan een klimaatadaptieve tuin. Met tips en advies help je inwoners met de juiste maatregelen. Bouwkamp: “Op de website Arnhem Klimaatbestendig geven we tips voor een biodiverse tuin en hoe je je regenpijp kunt ontkoppelen. Daarnaast krijgen bewoners van de nieuwbouwwijk Schuitgraaf gratis advies voor een groene en klimaatbestendige tuin. Omdat je bij nieuwbouw vanaf nul begint, kun je het meteen goed aanpakken.”
8. Bundel de krachten met regionale partners
Wanneer je middelen beperkt zijn kun je veel baat hebben bij samenwerking met lokale en regionale partners, zoals waterschappen, zegt Stoffels. “Maak gebruik van hun expertise en communicatiekanalen. Via tuincentra bereik je een enorm publiek met je boodschap. Vaak hebben ze een fysieke plek met informatie over plantjes, regenopvang en welke subsidies er lokaal te krijgen zijn.”
9. Maak goede afspraken met woningcoöperaties
Een deel van de woningen en tuinen in een gemeente is in bezit van woningcorporaties. Daarom is het voor gemeenten belangrijk met deze partijen goede afspraken te maken over vergroening. Stoffels: “Hierin leg je bijvoorbeeld vast dat een corporatie moet zorgen voor regenopvang of bij vertrek van een huurder de tuin groen moet opleveren. Ook kun je met corporaties en bewoners acties opzetten voor bijvoorbeeld geveltuinen.”
10. Leg wateropvang vast in wet- en regelgeving
Naast vrijblijvende maatregelen kun je als gemeente ook verplichtingen opleggen, zegt Stoffels. “De gemeente Laren (NH) heeft in een verordening vastgelegd dat bewoners van hoger gelegen wijken hun regenwaterpijp moeten afkoppelen van het riool.” Arnhem heeft sinds kort regels voor projectontwikkelaars. Bouwkamp: “Hierin staat onder meer dat bij nieuwbouw voldoende ruimte moet zijn voor groen en biodiversiteit.”
