Inzicht in lozingsvergunningen: cruciaal voor een schone Maas
De Maas is een van de belangrijkste bronnen van drinkwater in Nederland en België, maar staat stevig onder druk door industriële lozingen. Jarenlang was er geen compleet beeld van welke stoffen waar geloosd werden. Daar komt bij dat veel vergunningen verouderd en niet volledig zijn als het gaat om welke stoffen geloosd mogen worden. Dankzij de Schone Maaswaterketen is daar nu verandering in gekomen. Maarten van der Ploeg, directeur van RIWA-Maas, legt uit waarom dit inzicht essentieel is en welke stappen nog nodig zijn om de Maas als veilige drinkwaterbron te behouden.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
De Maas is een levensader voor drinkwater
Jaarlijks wordt er zo’n 450 miljard liter water uit de Maas onttrokken om drinkwater te maken voor ruim 7 miljoen mensen in Nederland en België. De kwaliteit van dit water is essentieel, omdat het direct invloed heeft op de volksgezondheid. “In het algemeen geldt dat hoe schoner de Maas is, hoe minder complexe zuivering nodig is en hoe duurzamer drinkwater geproduceerd kan worden,” benadrukt Van der Ploeg. “Wat we helaas zien is dat er steeds meer stoffen in het water terecht komen die moeilijk te zuiveren zijn. Deze stoffen vormen in toenemende mate een risico voor de drinkwatervoorziening”. De waterkwaliteit van de Maas staat onder druk door industriële lozingen, medicijnresten, verontreiniging vanuit de landbouw en de opkomst van nieuwe, onbekende chemische stoffen.
Probleem: gebrek aan transparantie over lozingsvergunningen
Jarenlang worstelden waterbeheerders en toezichthouders met een groot probleem: er bestond geen volledig overzicht van industriële lozingsvergunningen op de Maas. “Veel vergunningen waren alleen op papier beschikbaar en vele hadden zelfs geen duidelijke einddatum,” vertelt Van der Ploeg.
‘Veel vergunningen hadden zelfs geen duidelijke einddatum’
Dit gebrek aan transparantie maakte het lastig om grip op de waterkwaliteit te hebben en om snel te kunnen handelen bij waterverontreiniging. Ook schept dit een ongelijk speelveld voor bedrijven. “Bedrijven met oude vergunningen hoefden vaak maar minder inspanning te leveren, terwijl andere, met recente vergunningen, aan strengere regels moesten voldoen.”
De oplossing: register van lozingsvergunningen
Om dit probleem op te lossen, sloegen RIWA-Maas en andere partijen de handen ineen binnen de Schone Maaswaterketen. Het resultaat is een online register van alle directe afvalwaterlozingsvergunningen in het Nederlandse deel van het Maasstroomgebied. Wat dit register uniek maakt, is dat niet alleen de locaties van de lozingen zijn vastgelegd, maar ook welke stoffen in de vergunningen zijn opgenomen. “Dat betekent dat als een bepaalde stof in het Maaswater wordt aangetroffen, we nu sneller kunnen achterhalen waar deze mogelijk vandaan komt en of de lozing binnen de vergunning valt.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Wat is de Schone Maaswaterketen?
De Schone Maaswaterketen (SMWK) is een samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven, waterschappen in het Maasstroomgebied, Rijkswaterstaat en het ministerie van I&W en zetten zich gemeenschappelijk in voor een betere waterkwaliteit van de Maas. Binnen dit initiatief wordt onder andere gewerkt aan het in kaart brengen van lozingen, het delen van kennis op het gebied van vergunningverlening en het ontwikkelen van hulpmiddelen om verontreinigingen op te sporen. Eén van de doelen van SMWK is het bevorderen van uniformiteit in vergunningverlening, zodat alle afvalwaterlozingen gelijk worden beoordeeld en er een gelijk speelveld ontstaat voor alle bedrijven.
België was de inspiratiebron
Vlaanderen en Wallonië waren al eerder begonnen met vergunningenregisters, en vormden daarmee een inspiratiebron voor Nederland. “We hebben veel kunnen leren van de Belgische aanpak,” zegt Van der Ploeg. “Aanvullend op de Belgische aanpak is in het Nederlandse deel van het Maasstroomgebied een zoekfunctie toegevoegd die het mogelijk maakt om gericht op specifieke stoffen in vergunningen te zoeken.” Dit biedt grote voordelen voor het zoeken naar verontreinigingsbronnen en helpt bij het beschermen van de waterkwaliteit.
De chemische industrie ontwikkelt voortdurend nieuwe stoffen, waarvan de effecten op mens en milieu niet altijd bekend zijn
Steeds nieuwe stoffen met onbekende risico’s
Naast bestaande schadelijke stoffen worden er steeds vaker nieuwe chemische verbindingen aangetroffen in de Maas. “De chemische industrie ontwikkelt voortdurend nieuwe stoffen, waarvan de effecten op mens en milieu niet altijd bekend zijn,” legt Van der Ploeg uit. Dit maakt monitoring en vergunningverlening extra uitdagend. “Een duidelijk inzicht in welke stoffen waar worden geloosd is een eerste stap. Zorgen dat bedrijven precies weten wat in hun afvalwater zit en schadelijke emissies stoppen is een belangrijke volgende stap om de waterkwaliteit te beschermen.”
Meer uniformiteit dankzij vergunningentool
Binnen de Schone Maaswaterketen wordt gewerkt aan meer uniformiteit in vergunningverlening. Hiervoor wordt een speciale checklist ontwikkeld voor vergunningverleners. “Hierin staan de stappen die je doorloopt, de checks die je doet en een lijst met stoffen die gecontroleerd moeten worden. Daarnaast bevat de checklist relevante informatiebronnen. Zo hebben vergunningverleners een handig steuntje in de rug waarin alles overzichtelijk is vastgelegd.”
Het goede voorbeeld: Chemelot
Een bedrijf dat laat zien dat transparantie werkt, is Chemelot in Limburg. Dit chemiepark heeft een uitgebreide watervergunning waarin precies staat welke stoffen zij mogen lozen. “Chemelot laat zien dat het mogelijk is om transparantie te verschaffen over stoffen die in het afvalwater zitten. Dat is belangrijk om de Maas beter te beschermen,” zegt Van der Ploeg. “Door exact vast te leggen welke stoffen in het afvalwater zitten en actief te sturen op reductie, kunnen zij schadelijke emissies beter beheersen.” Dit voorbeeld toont aan dat actief toezicht en openheid bedrijven juist kan helpen om de waterkwaliteit te beschermen en milieuvriendelijker te opereren.
Nog steeds een blinde vlek
Ondanks de vooruitgang is er nog een groot gemis: inzicht in indirecte lozingen. “Bij directe lozingen is inmiddels inzichtelijk waar het afvalwater in de Maas geloosd wordt, maar bij indirecte lozingen – waarbij afvalwater via het riool en rioolzuiveringsinstallaties in de rivier belandt – is er nog weinig zicht op de herkomst van schadelijke stoffen en welke bedrijven deze lozen,” legt Van der Ploeg uit. Dit betekent dat bepaalde vervuilingen onopgemerkt kunnen blijven totdat ze in de Maas worden aangetroffen en een risico voor het leefmilieu en het drinkwater kunnen vormen.
Bij indirecte lozingen is nog weinig zicht op de herkomst van schadelijke stoffen en welke bedrijven deze lozen
Transparantie moet lonen
Het doel zou moeten zijn om alle vergunningen actueel en openbaar te maken en dat bedrijven gestimuleerd worden precies te weten wat er in hun afvalwater zit en daar transparant over te zijn. “We moeten voorkomen dat bedrijven die hier open over zijn benadeeld worden doordat hun lozingen beter zichtbaar zijn,” stelt Van der Ploeg. “Juist die openheid moet beloond worden.” RIWA-Maas pleit daarom om haast te maken met een openbaar – internationaal – register van directe en indirecte lozingsvergunningen, en actief toe te zien dat wat niet vergund is ook niet geloosd wordt.
Samenwerken aan een schone Maas
De eerste stappen zijn gezet, maar er is nog een lange weg te gaan. Van der Ploeg benadrukt het belang van samenwerking tussen bedrijven, waterbeheerders en overheden. “De Maas is een gedeelde bron. Alleen door gezamenlijke inzet kunnen we zorgen voor schoon en veilig drinkwater voor miljoenen mensen.”
