Wat te doen met loden leidingen in huis?

Loden leidingen in huis?

Loden leidingen worden sinds 1960 niet meer gebruikt bij de bouw van woningen en binnen installaties. Alle drinkwaterbedrijven hebben sindsdien vrijwel alle loden leidingen in het distributienetwerk vervangen door andere materialen. In 2021 was de schatting dat dit op 1500 plekken nog niet was gebeurd, maar deze leidingen worden zo snel mogelijk vervangen. Ook kunnen dit soort leidingen nog voorkomen in woningen en andere panden die zijn gebouwd voor 1960.

Eind 2019 bleek dat in maximaal 200.000 woningen in Nederland nog loden leidingen zitten. Soms is het loodgehalte in het drinkwater te hoog. In enkele gevallen werd tot negen keer de wettelijk toegestane hoeveelheid van 5 microgram per liter drinkwater gemeten.

Een loden leiding maakt een dof geluid als je erop tikt met een stuk metaal

Verbod in scholen en huurwoningen

Loden leidingen in scholen, huurwoningen en kinderopvangcentra zijn sinds 1 januari 2024 verboden. Voor deze gebouwen geldt het Besluit Bouwwerken Leefomgeving, waarin staat dat drinkwaterinstallaties moeten voldoen aan NEN 1006. Voor eigenaar-bewoners blijft het de eigen verantwoordelijkheid loden leidingen te vervangen. Met het verbod volgt het ministerie van Volkshuisvesting het advies van de Gezondheidsraad uit 2019. Gemeenten hebben aangegeven dat een verbod kan helpen om verhuurders te dwingen om loden leidingen te saneren. Verschillende gemeenten worstelen al langer met loden drinkwaterleidingen, met name in huurwoningen, maar ze stonden door het uitblijven van een verbod met lege handen.

Hoe herken je loden waterleidingen?

Een loden waterleiding in huis is eenvoudig te herkennen, zegt Nicole van Veldhoven van drinkwaterbedrijf Dunea. “Zoek in huis waar de watermeter zit, die is meestal in de meterkast te vinden. Aan beide kanten van de watermeter loopt de waterleiding. Zodra je een dof geluid hoort wanneer je er met bijvoorbeeld een lepel op slaat weet je dat je met lood te maken hebt.”

Let op zilverkleurige leidingen

Een andere manier is door naar de kleur van de leiding te kijken, vervolgt Van Veldhoven. “Loden leidingen zijn in principe dof grijs van kleur. Als je er echter met een schuurpapiertje overheen gaat, zal deze zilverkleurig worden.”

Lood in drinkwater zelf testen

Twijfel je of je nu wel of niet loden leidingen in huis hebt en of er lood in je drinkwater zit ? Je kunt het water uit de kraan ook zelf testen op aanwezigheid van lood. Let op dat je dit doet via een geaccrediteerd laboratorium. Dit kun je bijvoorbeeld doen via www.loodinwatertesten.nl. Dit is website van drie Nederlandse drinkwaterbedrijven in samenwerking met het Waterlaboratorium. Andere leveranciers zijn Water-lab en Aquador.

Hoe schadelijk is lood in drinkwater?

Lood is een zwaar metaal en hoort niet thuis in het menselijk lichaam. Toch is het vrijwel onmogelijk om geen lood binnen te krijgen, want we komen er dagelijks mee in contact. Het komt nog in hele kleine concentraties voor in het milieu. Het zit dus ook in ons voedsel (denk aan fruit, brood, groenten, aardappelen en granen) en als je loden leiding in huis hebt, krijg je ook een kleine hoeveelheid binnen via lood in drinkwater: ongeveer 5 procent van de totale loodinname. De concentratie in het water moet dan wel minder dan 10 microgram lood per liter zijn.

Onderzoek heeft aangetoond dat een teveel aan lood een negatieve invloed kan hebben op de ontwikkeling van hersenen en het zenuwstelsel van ongeboren en jonge kinderen tot en met 7 jaar. Het kan leiden tot een iets lager IQ (2 tot 5 punten) en gedragsveranderingen. Vooral zuigelingen die flesvoeding krijgen zijn kwetsbaar. Bij volwassenen kan een teveel aan lood leiden tot een hogere bloeddruk en nierproblemen. Het RIVM en de Gezondheidsraad berekenden in 2019 dat kinderen tot 8 jaar maximaal 0,5 microgram lood per kilo lichaamsgewicht per dag mogen binnenkrijgen. Voor vrouwen tussen 19 en 50 is dat 0,54 microgram per kilo lichaamsgewicht per dag, en voor de overige volwassenen 0,63 microgram per kilo lichaamsgewicht per dag.

Norm voor lood in drinkwater

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gaf daarom in 2000 het advies aan overheden om de norm voor lood in drinkwater aan te scherpen tot 10 microgram per liter water. Dat advies werd door Nederland overgenomen en omgezet in een wettelijke norm, die later is aangescherpt tot 5 microgram. De gemiddelde loodconcentratie in drinkwater bij huizen zonder loden leidingen is 1 microgram per liter.

Alleen als er loden leidingen in huis aanwezig zijn, kan het kraanwater die norm overschrijden. Voor volwassenen en kinderen ouder dan 8 jaar heeft dit geen nadelige gevolgen. Ongeborenen, zuigelingen en kinderen tot en met 7 jaar zijn echter veel gevoeliger voor lood. Bij volwassenen kan een teveel aan lood leiden tot een hogere bloeddruk en nierproblemen.

‘Loden leidingen in je woning moet je altijd vervangen’

Wat te doen met loden waterleidingen?

Eigenlijk moet je loden waterleidingen in je woning altijd vervangen, zegt Eric van der Blom van brancheorganisatie Techniek Nederland. “Ook al is het voor jezelf of je gezin niet gevaarlijk, je kunt altijd zwangere vrouwen of jonge kinderen op bezoek krijgen. Loden leidingen zijn daarnaast vaak sowieso aan vervanging toe. Ze zitten er al meer dan 60 jaar en hebben door slijtage grotere kans op lekkages.”

Huur een professional in

De binneninstallatie is van de huiseigenaar, dus de verhuurder of de bewoner zelf. Voor het vervangen kun je als huiseigenaar contact opnemen met een sanitair installateur, vervolgt Van der Blom. Voor het lood komt kunststof of een ander metaal zoals koper in de plaats. “Samen met de installateur kun je overleggen wat het beste past bij de situatie. Het handigste en voordeligste is natuurlijk om de leidingen te vervangen op het moment dat je toch al gaat verbouwen.”

Keukenkraan hoogste prioriteit

Toch realiseert Van der Blom zich dat complete vervanging niet altijd mogelijk is. “Soms liggen de leidingen zo complex dat omleggen een beter idee is. Mocht het te duur zijn om alles te vervangen of om te leggen, zorg dan in ieder geval dat je de leiding richting de keukenkraan vervangt. Water uit de douche gebruik je namelijk doorgaans niet voor consumptie, de keukenkraan is het tappunt met het hoogste risico voor de gezondheid als het gaat om lood in drinkwater.”

Zwangere vrouwen en kinderen tot en met 7 jaar wordt afgeraden kraanwater te drinken bij loden leidingen

Wat kun je doen tot je nieuwe leidingen hebt?

Wanneer je loden leidingen hebt, maar ze nog niet hebt (kunnen) vervangen, adviseert zowel Van der Blom als Van Veldhoven om de kraan elke ochtend twee minuten te laten stromen voor gebruik (doorspoelen), zodat er geen lood uit de leidingen mee kan komen. De Gezondheidsraad adviseert dat mensen in die extra risico lopen, dus zwangere vrouwen en kinderen tot en met 7 jaar, overstappen op flessenwater voor consumptie totdat de leidingen zijn vervangen. Je kunt overwegen om tijdelijk een goed waterfilter te installeren. Let op dat goed onderhoud dan cruciaal is.

Koken heeft geen zin

Koken van water voor gebruik heeft in ieder geval geen zin bij metalen, benadrukt Van Veldhoven. “Heb je nog loden leidingen en heb je aanstaande moeders of kinderen onder de zes jaar over de vloer, schenk hen dan iets anders dan water uit jouw kraan.”

Ook nieuwe leidingen doorspoelen

Zodra de leidingen eenmaal zijn vervangen geldt ook de eerste maanden nog een doorspoeladvies. Van Veldhoven: “In het begin kunnen nieuwe leidingen nog metalen afgeven. Dat geldt ook wanneer de kraan even niet gebruikt is, bijvoorbeeld na een vakantie. Water is een vers product en drinkwaterbedrijven doen er buitenshuis alles aan om in water van optimale kwaliteit te voorzien. Binnenshuis is het aan de huiseigenaar om ervoor te zorgen dat kraanwater fris en betrouwbaar blijft. Installateurs kunnen daarbij helpen.”