Samen aan de leiding in Groningen

“Wanneer elke organisatie zijn eigen aannemer heeft, houdt die alleen rekening met zijn eigen planning. Is de eerste aannemer klaar, dan gaat de straat weer dicht, om later weer open te gaan voor aannemer nummer twee”, vertelt Sander Klok van Waterbedrijf Groningen (WBG).

‘Beperken van overlast’

Het beperken van overlast is het belangrijkste doel van ‘Samen aan de Leiding’, vervolgt Imke de Vries van de gemeente Groningen. “We bundelen onze plannen om ondergrondse werkzaamheden uit te voeren. Hierbij combineren we de contractvoorbereiding, engineering, aanbesteding én uitvoering.”

Daarmee worden veel kosten bespaard en voorkomen we dat partijen langs elkaar heen gaan werken, aldus Klok. Dankzij de samenwerking kunnen we bovendien ontdubbelen, voegt René van den Berg van Enexis Netbeheer toe. “In plaats van drie keer is er bijvoorbeeld maar één keer een bodemonderzoek nodig.”

Pilotproject Noorderstationstraat

De leden van de projectgroep van ‘Samen aan de Leiding’ mochten vorig jaar een gezamenlijk pilotproject uitkiezen. Dat werd het project Noorderstationsstraat, een gebied gelegen rondom treinstation Groningen Noord. Hierbij wordt het fietspad  verbeterd en worden kabels en leidingen vernieuwd, zoals elektra, gas, water en riool. Waar in het verleden de betrokken partijen – gemeente, Enexis Netbeheer en WBG – elk op eigen gelegenheid aan de slag zouden gaan, wordt er nu één grote klus van gemaakt.

Hoe betrek je bewoners? Van keukentafelgesprek tot groepsapp

Aannemer die alle disciplines beheerst

Een van de uitdagingen in het project is het vinden van een aannemer die alle disciplines in huis heeft. “We stellen nogal wat voorwaarden”, zegt De Vries. “Enexis Netbeheer en WBG hebben vooral technische eisen. Voor ons als gemeente is het actief betrekken en goed informeren van de buurt belangrijk binnen ons beleid.” Bij de marktconsultatie is dan ook uitgebreid van gedachten gewisseld over de manier waarop omwonenden kunnen worden geïnformeerd. Klok: “De aannemers hadden verschillende ideeën, van keukentafelgesprekken tot een groepsapp.”

Bomenkap zorgt voor emoties

In het pilotproject is bijzondere aandacht voor bomen, die de graafwerkzaamheden voor kabels en leidingen waarschijnlijk niet zullen overleven. De Vries: “Er moeten vijftien slechte bomen worden gekapt, dat ligt gevoelig bij bewoners. We moeten dus niet alleen technisch naar een boom kijken, maar ook de emoties meenemen die bomen oproepen. Voor de vijftien te kappen bomen zullen wel weer nieuwe bomen worden teruggezet.”

Burgers denken mee over herinrichting openbare ruimte

Een ander onderdeel van het project is de (her)inrichting van openbare ruimte. Dit krijgt mede vorm door proactieve burgerparticipatie, waarbij de aannemer de wijkbewoners bij het ontwerp raadpleegt en de stadsdeelbeheerder actief betrekt. Ook andere ontwikkelingen worden hierbij meegenomen, legt Van den Berg van Enexis uit, zoals het plaatsen van ondergrondse containers. “Dat zijn enorme bakken. Als je niet van tevoren de locatie bepaalt en geen rekening houdt met de loop van kabels en leidingen, is er geen plek meer voor.”

Inspelen op energietransitie

Vanuit wetgeving moet Enexis Netbeheer haar grijze, gietijzeren leidingen vervangen door kunststofleidingen die ook geschikt zijn voor andere soorten gas, zoals groen gas, waterstofgas of biogas. Van den Berg: “Zo spelen we mooi in op de energietransitie. Ook hebben we bekeken of de buurt op de nominatie stond om te worden aangesloten op het warmtenet van Warmtestad. We pakken alles op wat we nu weten.”

Daarmee wordt voorkomen dat vlak na het project de straat alsnog opnieuw open moet, vult Klok (WBG) aan. “Als een van onze organisaties binnen een paar jaar opnieuw de straat moet openbreken, terwijl het nu al was voorzien, vinden wij het project eigenlijk mislukt.”

Je hebt mensen hoog in de organisatie nodig die steun geven en knopen kunnen doorhakken

Geen ‘Ja, maar’ meer

In alle drie de organisaties is veel gebruik gemaakt van de ‘vrijbrief’ om zaken te realiseren door net even buiten de formele processen om te gaan. “We accepteren geen ‘Ja, maar’ meer”, zegt Klok. Van den Berg: “Als het nodig is, zoeken we het hogerop. Bij zo’n project heb je mensen hoog in de organisatie nodig die steun geven en knopen kunnen doorhakken. Die hebben wij in de vorm van onze ‘sponsoren’, de initiatiefnemers van ons project.” De Vries: “Het is soms slim om bepaalde kwesties niet direct intern af te stemmen. Dat werkt vertragend en soms blijkt achteraf dat iets toch niet doorgaat zoals gedacht.”

Procesbegeleiding

Het projectteam wordt bij het proces begeleid door Joost Engelhart en Guido Roegholt van Antea Group, die als externe de verschillende belangen moeten zien te verenigen. “We zijn vooral bezig geweest met het opstellen van het contract. Hierbij moeten we goed nadenken over hoe alles in de praktijk samenvalt. Het gaat om verschillende werkzaamheden in verschillende disciplines met verschillende normen en eisen. Dat heeft consequenties voor bijvoorbeeld de logistiek en de bereikbaarheid. Het is niet simpelweg een kwestie van drie bestaande contracten in elkaar schuiven. We moeten steeds goed kijken of een eis niet strijdig is met andere eisen.”

Nieuwe werkwijze inrichten kost tijd

Hoe kijken de leden van het projectteam terug op het proces tot nu toe? Van den Berg had verwacht dat het eenvoudiger zou zijn. “Er komt veel meer bij kijken dan ik me in het begin realiseerde.” Ook Klok geeft aan dat het project meer tijd in beslag neemt dan verwacht.

Belangrijk is dat het project een nieuwe werkwijze moet opleveren, zegt De Vries. “Het is niet de bedoeling dat ‘Samen aan de Leiding’ weer een traditioneel project wordt of een eenmalig kunstje is. Alles wat we doen, leggen we nauwkeurig vast in een logboek.” Klok: “We ontwikkelen een werkwijze die straks toegepast kan worden bij reconstructies, saneringen of het vervangen van een riool in een fietspad. Als het project succesvol is, kun je de werkwijze ook bij kleinere projecten toepassen. Dan is 90 procent van het uitzoekwerk gedaan.”

Stand van zaken Samen aan de kabel

De planning is dat eind 2019 de eerste schop de grond ingaat. De doorlooptijd van het project is ongeveer anderhalf jaar. Dat betekent dat in de zomer van 2021 alles klaar is. Er is al uitgebreid nagedacht over de uitvoeringsfase, zegt De Vries. “We denken dat er een goede bouwmanager nodig is, die de schakel vormt tussen de opdrachtgever en de aannemer. Als projectteam blijft  het onze taak om de vinger aan de pols te houden.”