Nieuwe drinkwaterbronnen, noodzakelijk en ingewikkeld
Door klimaatverandering, verontreinigingen en een toenemende drinkwatervraag zijn drinkwaterbedrijven genoodzaakt bestaande bronnen uit te breiden en nieuwe bronnen te zoeken. Deze trajecten zijn vaak complex, kostbaar en tijdrovend. Het ontwikkelen van een nieuwe winning duurt soms wel vijftien jaar. Daarom moeten we onze bestaande drinkwaterbronnen nog beter beschermen en drinkwatergebruik verder beperken.
De zoektocht naar nieuwe bronnen:
- Om de leveringszekerheid van drinkwater te garanderen moeten drinkwaterbedrijven hun bronnen uitbreiden
- Het is steeds moeilijker om nieuwe zoetwaterbronnen te vinden en hiervoor een vergunning te krijgen
- Daarom onderzoeken ze ook nieuwe manieren om drinkwater te maken, bijvoorbeeld uit brak grondwater
- De realisatie van een nieuwe winning is kostbaar en neemt vaak jaren in beslag; bestuurlijke afstemming en procedures zijn hierbij het grootste knelpunt
- Vanwege de ruimtelijke impact is nauwe samenwerking met omgevingspartners vereist
- Betere bronbescherming en zuiniger drinkwatergebruik beperken de kosten en druk op de zoektocht
Belang van meer en nieuwe bronnen
Nieuwe bronnen zijn essentieel om in de toekomst voldoende drinkwater te kunnen leveren. Door bevolkingsgroei, economische ontwikkelingen en klimaatverandering staat de drinkwatervoorziening onder steeds grotere druk.
Met het uitbreiden van bestaande en de ontwikkeling van nieuwe winningen vergroot een drinkwaterbedrijf haar watervoorraad. Daarnaast zorgt brondifferentiatie voor minder afhankelijkheid van een brontype. Dat is van belang omdat sommige bronnen door toenemende droogte, verzilting en verontreinigingen kwetsbaarder worden.
Blijf op de hoogte: volg het Drinkwaterwaterplatform op LinkedIn
Stap 1: alle potentiële drinkwaterbronnen op een rij
Verschillende drinkwaterbedrijven in Nederland doen een uitgebreide bronnenstudie. Vanwege grenzen aan het huidige rivier-duinsysteem bestudeerde het Zuid-Hollandse Dunea diverse opties, vertelt Willemijn Bouland, hoofd Strategie bij Dunea.
“We hebben onder meer alle lokale oppervlaktewateren bestudeerd. Ook hebben we gekeken naar het ontzilten van zout water, zoals zeewater en brak grondwater. Zelfs de inname van gezuiverd afvalwater van rwzi’s en aanvoer van drinkwater in tankers zijn besproken.”
Factoren die een rol spelen bij de keuze voor een nieuwe bron
“Bij de keuze voor een nieuwe bron zijn in de eerste plaats de kwaliteit en kwantiteit belangrijk”, zegt Bouland. “Is een bron schoon genoeg om er met beperkte zuiveringsinspanning drinkwater van te maken en is er voldoende water beschikbaar. Daarnaast kijken we naar de continuïteit: hoe lang kan een bron in de toekomst mee en hoe goed kunnen we de bron beschermen? Verder spelen de kosten, duurzaamheid, kennis en capaciteit die het van ons als drinkwaterbedrijf vereist een rol.”
Pilot: onderzoek naar potentie en impact
Uit de bronnenstudie kwamen inname van water uit het Valkenburgse Meer en onttrekking van brak grondwater in de Scheveningse duinen als meest kansrijk naar voren. Op beide locaties is dit jaar een pilot gestart. Bouland: “Hierin kijken we hoe kansrijk de opties zijn en wat de impact is op de omgeving. Bijvoorbeeld op de grondwaterstanden in de duinen en naar het effect van algengroei in oppervlaktewater. Bij brak water moeten we ook onderzoeken hoe we omgaan met het lozen van reststromen zout water en hoe ontziltingstechniek met membranen het beste werkt.”
‘Voor de industrie kijken we naar alternatieven voor drinkwater’
Tsjitske Brand, Hoofd Strategie & Onderzoek bij WBG
Waterbedrijf Groningen: eerst uitbreiding bestaande winningen
Waterbedrijf Groningen deed een paar jaar geleden eenzelfde soort studie als Dunea, vertelt Tjitske Brand, hoofd Strategie & Onderzoek bij WBG. “Omdat we de komende jaren al extra water nodig hebben, kiezen we in eerste instantie voor uitbreiding van onze bestaande grondwaterwinning. Voordeel is dat we hiervoor de kennis en technologie al in huis hebben en de beschikbaarheid in droge periodes is geborgd. Voor industrie kijken we naar alternatieven voor drinkwater, zoals oppervlaktewater, rwzi-effluent en hergebruik.”
Bestaande vergunningen meer benutten of uitbreiden
Bij twee van haar vijf winningen is WBG op weg meer grondwater te onttrekken. Brand: “Dat betekent dat we ofwel de vergunning moeten uitbreiden of de huidige vergunning meer gaan benutten. Doordat dit op een bestaande locatie kan, hoeven we geen nieuwe productielocatie te bouwen en nieuw grondwaterbeschermingsgebied veilig te stellen. Dat is minder kostbaar en relatief snel te realiseren.”
Op lange termijn wel nieuwe winningen en bronnen nodig
Op de langere termijn, na 2030, is WBG wel genoodzaakt verder te kijken dan naar de bestaande winningen, erkent Brand. “Om in de groei van de drinkwatervraag te kunnen voorzien, hebben we nog meer water nodig. We zoeken daarom al naar Aanvullende Strategische Voorraden (ASV’s). Ook winning van brak grondwater – veelvuldig aanwezig in onze provincie – is in de toekomst een optie. Dit is nu nog te duur en complex.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Vergunningsprocedure nieuwe winning vereist altijd een MER
Om op een nieuwe locatie water te onttrekken of in te nemen, is een vergunning nodig. Hierbij wordt onder meer gekeken naar de impact op het milieu, zegt Bouland van Dunea. “Hiervoor moet een milieueffectrapportage (MER) worden opgesteld. Een MER-traject duurt gemiddeld twee tot drie jaar.”
Voor uitbreiding bestaande winning volstaat vaak natuurtoets
Voor het uitbreiden van een bestaande winning is niet altijd een MER vereist, zegt Brand. “Wanneer we dit binnen een vergunning doen, krijgen we te maken met een natuurtoets. Daarin onderzoeken we of extra onttrekking niet botst met de lokale natuurdoelen. Zo’n toetsing neemt minder tijd in beslag dan het opstellen van een MER.”
Voor het uitbreiden van een vergunning moet een nieuwe aanvraag worden ingediend. Brand: “Dan is soms wel een MER nodig. In andere gevallen geldt alleen MER-beoordelingsplicht. Hiervoor dienen we een MER-aanmeldingsnotitie in. Op basis hiervan besluit het bevoegd gezag of een uitgebreidere MER-procedure nodig is.”
‘Voldoende drinkwater is belangrijk voor ons allemaal’
Willemijn Bouland, hoofd Strategie bij Dunea
Andere belangen in de ondergrond en openbare ruimte
Naast impact op de natuur wordt bij het verlenen van een vergunning ook gekeken naar de ruimtelijke impact. Bouland: “We hebben in de ondergrond ruimte nodig om water te onttrekken en leidingen aan te leggen en bovengronds om productielocaties te bouwen. Ook moeten we de omgeving van een winning en ons leidingnetwerk beschermen.”
Samenwerking met omgevingspartners daarom cruciaal
Boven- en ondergronds heeft een drinkwaterbedrijf te maken met andere belangen, zoals economie, woningbouw en de energietransitie. Allemaal functies waar ruimte voor nodig is en die wordt steeds beperkter. Tegelijkertijd is voor een aantal van deze functies ook weer drinkwater nodig.
Daarom is samenwerking met gebiedspartners essentieel, zegt Brand. “We hechten erg aan transparantie. Gezien de impact van onze activiteiten moeten we een logisch en kloppend verhaal hebben om ergens ruimte in te nemen. Daarin laten we zien dat voldoende drinkwater niet alleen belangrijk is voor een drinkwaterbedrijf, maar voor ons allemaal.”
Bouw van nieuwe productielocatie duurt ook nog jaren
Wanneer de seinen voor waterwinning op groen staan kan de productie niet zomaar van start. Zeker bij een nieuwe winning kan het traject erna nog wel een paar jaar in beslag nemen, zegt Brand. “Voor een nieuwe winning moeten we ook nog een nieuw pomp- en zuiveringsstation bouwen en infrastructuur aanleggen. Wanneer leidingen door land van particuliere eigenaren lopen, moet je met de omgeving in gesprek. Dit zijn veelal langdurige processen die zorgvuldigheid en samenwerking vereisen.”
Primaire focus daarom op minder verspilling en vervuiling
Vanwege de benodigde zorgvuldigheid, samenwerking en transparantie is het lastig het proces te versnellen, zegt Brand. Waar wel winst te behalen valt, is bij bronbescherming en bewustere omgang met drinkwater. “Dat we moeten uitbreiden is het gevolg van het feit dat we er onvoldoende in slagen ons waterverbruik te beperken en ons water schoon te houden. Terwijl dat veel goedkoper en eenvoudiger te realiseren is en ook nog eens een positieve impact heeft op de omgeving. Daar ligt een uitdaging voor ons allemaal.”
