‘Nog tientallen jaren voor verontreinigingen in grondwater weer afnemen’

(Foto: H3-festival in Hoogeveen, Ronald Wilfred Jansen / Shutterstock.com)

Grondwater is een belangrijke bron voor drinkwaterbedrijven in voornamelijk het noorden, oosten en zuiden van Nederland. Dagelijks stroomt bij meer dan tien miljoen Nederlanders water uit de kraan dat afkomstig is uit watervoorraden op tientallen meters diepte. Grondwater wordt goed beschermd door bodemlagen, zoals zand en klei. Toch kampen grondwaterbedrijven met uitdagingen rondom de waterkwaliteit- en kwantiteit. In een serie interviews delen de hoofdverantwoordelijken van de drinkwaterbedrijven hun visie over de toekomst van de drinkwatervoorziening. In dit deel: Leo Hendriks, directeur van Waterbedrijf Drenthe.

Leo Hendriks, directeur van Waterbedrijf Drenthe:

“Bij WMD gebruiken we uitsluitend grondwater om een half miljoen inwoners in Drenthe te voorzien van drinkwater. Momenteel treffen we bij twaalf van onze dertien winningen en waarnemingsputten aantoonbare verontreinigingen aan. Enerzijds kunnen we door betere meettechnieken meer stoffen detecteren, anderzijds zien we ook dat de concentraties van bepaalde stoffen zijn toegenomen. Soms met wel enkele microgrammen per liter, zoals bij bentazon, een herbicide.”

Verontreiniging vanuit landbouw en industrie

“De meeste verontreinigingen zijn afkomstig uit de landbouw, zoals stoffen uit bestrijdingsmiddelen of nitraten uit kunstmest. Daarnaast zien we oplosmiddelen en chemische stoffen van industriële activiteiten uit het verleden, zoals uit de nylonproductie rond Emmen. Die stoffen zijn al decennia geleden in de bodem beland. Door de diepte van onze bronnen duurt het vaak tientallen jaren voordat verontreinigingen onze grondwaterlagen bereiken.”

Ingewikkeldere zuivering

“Door de verontreinigingen moeten we steeds duurdere en ingewikkeldere zuiveringstechnieken inzetten, zoals actieve kool en membraanfiltratie. Momenteel werken we in Beilen aan een nieuw productiestation met membraanzuivering en aan uitbreiding van de zuivering in Emmen met actief kool. Het voordeel van membranen is dat ze bijna alle verontreinigingen uit het water halen, maar de techniek is erg duur en verbruikt veel energie. Bovendien verlies je 20 tot 30 procent van je ingenomen water, het concentraat met de stoffen die je uit het water filtert.”

Zoektocht toekomstige voorraden

“Gezien de beperkte bevolkingsgroei in Drenthe hebben we voldoende grondwater om drinkwater van te produceren. Tegelijkertijd is de groei niet nul en hebben we te maken met economische ontwikkelingen. Om ook in de toekomst voldoende grondwater te hebben, zoeken we samen met de provincie naar Aanvullende Strategische Voorraden. Hiervoor hebben we al een aantal locaties op het oog. Ook voeren we gesprekken over uitbreiding van onze vergunningen, zodat we onze capaciteit op bestaande winlocaties kunnen vergroten.”

Uitdagingen droogte

“Tijdens de langdurige droogte in de zomers van 2018 en 2019 hebben we geen grote kwantiteitsproblemen gehad. Wel vergde het grootschalige drinkwaterverbruik tijdens piekuren extra aandacht. Wanneer onze klanten massaal de kraan openzetten, vermindert de druk in het leidingnet. Ook hadden we tijdens droogte extra last van breuken in het leidingnet. Doordat het grondwaterpeil daalt, ontstaan er zettingen in de grond. Hierdoor verzakken leidingen en kunnen ze breken.”

‘Een van de oplossingen is dat waterschappen het grondwater beter vasthouden’

Discussie droogteschade

“Een ander aandachtspunt is droogteschade bij agrariërs. Wanneer schade aan gewassen is te herleiden tot onze winningen, moeten wij boeren een schadevergoeding uitkeren. Graag willen we met betrokkenen kritischer kijken naar hoe we omgaan met droogteschade. Onze winningen hebben vaak namelijk een relatief klein aandeel in een dalend grondwaterpeil. Verdroging ontstaat voornamelijk door bemaling: vroeg in het landbouwseizoen wordt al het regenwater dat de bodem instroomt weer weggepompt. In de zomer is de bodem dan weer te droog, waardoor er weer water wordt teruggepompt vanuit het IJsselmeer. Een van de oplossingen is dat waterschappen het grondwater voortaan beter vasthouden.”

200 miljoen investeren

“Mede door uitdagingen rondom verontreiniging en droogte moeten we de komende tien jaar in totaal 200 miljoen euro uittrekken voor investeringen. Ongeveer de helft daarvan besteden we aan aanpassingen in het leidingnet, zoals het vervangen van leidingen en aanleggen van nieuwe aansluitingen. De andere helft gaat naar het vernieuwen van productiestations en de realisatie van nieuwe zuiveringsinstallaties. Die investeringen zijn merkbaar voor onze klanten. De afgelopen jaren is ons drinkwatertarief in totaal met meer dan tien cent per kuub gestegen.”

‘We zien gelukkig bij veel agrariërs bereidheid tot duurzame maatregelen’

Samenwerken met agrariërs

“Maar we kunnen niet alles zelf oplossen. Goede waterkwaliteit begint bij de bron, want wat er niet in zit, hoeven we er ook niet uit te halen. We werken onder meer samen met agrariërs in de provincie om uitspoeling van nitraat en bestrijdingsmiddelen tegen te gaan. We zien gelukkig bij veel agrariërs bereidheid om duurzame maatregelen te nemen. Gezien de lange duur van uitspoeling, zijn de effecten op korte termijn nauwelijks merkbaar. Het duurt waarschijnlijk nog tientallen jaren voordat verontreinigingen in onze bronnen weer zullen afnemen.”

Nationaal en internationaal beleid

“Ook op provinciaal, landelijk en Europees niveau zijn oplossingen noodzakelijk. Er moeten strengere regels komen voor stoffen in bestrijdingsmiddelen. Bentazon is bijvoorbeeld nog steeds toegestaan. Gezien de impact van landbouw op de natuur en onze waterbronnen moeten we ons ook afvragen of we onze status als een van ‘s werelds grootste landbouwexporteurs willen behouden. Het huidige stikstofdebat laat zien dat het onderwerp leeft, maar helaas zijn de genomen maatregelen nog niet afdoende om de problemen echt grondig te bestrijden.”