Nationaal Programma Landelijk Gebied: aandacht voor drinkwaterbronnen ontbreekt

Met het Nationaal Programma Landelijk Gebied wil de overheid zorgen voor een toekomstbestendig platteland. Problemen op het gebied van natuur, water, bodem en klimaat moeten worden aangepakt, onder andere door de uitstoot van stikstof te verminderen. Toch schiet het programma volgens Vewin tekort als het gaat om bescherming van drinkwaterbronnen. Mirja Baneke, stuurgroepsecretaris Bronnen en Kwaliteit: “Drinkwater moet prioriteit krijgen in de provinciale gebiedsprogramma’s.”  

In het kort:

• Het Nationaal Programma Landelijk Gebied is gericht op het verbeteren van de natuur, bodem- en waterkwaliteit en het tegengaan van klimaatverandering
• Provincies vertalen het NPLG naar gebiedsprogramma’s
• Volgens Vewin is er in het NPLG onvoldoende aandacht voor drinkwaterbronnen
• Hierdoor dreigen drinkwaterbelangen onder te sneeuwen in de gebiedsprogramma’s
• Met name de aanpak van nitraat en bestrijdingsmiddelen is van groot belang
• Om de drinkwaterbelangen te waarborgen, moeten drinkwaterbedrijven nauw worden betrokken bij het opstellen van de gebiedsprogramma’s

• LinkedIn

Blijf op de hoogte van ontwikkelingen rond de NPLG en drinkwater: volg het Drinkwaterplatform op LinkedIn

NPLG: ook voor voldoende water en betere waterkwaliteit

Het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NLPG) is een programma van het rijk voor een vitaal platteland. Hoofddoelen van het NPLG zijn het verbeteren van de natuur en biodiversiteit, zorgen voor voldoende water en goede waterkwaliteit en tegengaan van klimaatverandering. Dit moet onder meer gebeuren door vermindering van de uitstoot en neerslag van stikstof. Het accent hierbij ligt op de landbouw, natuur en landgebruik.

Gebiedsprogramma’s per provincie

Het NPLG kent een gebiedsgerichte aanpak. Provincies vertalen landelijke doelen en keuzes naar regionale gebiedsprogramma’s. Hierin kijken ze welke problemen lokaal spelen en welke maatregelen genomen moeten worden. Het maken van deze plannen en de uitvoering gebeurt in samenwerking met lokale partners, zoals waterschappen, gemeenten, drinkwaterbedrijven, agrariërs en andere grondeigenaren.

Ontwikkeldocument van het NPLG

In november 2022 publiceerde het rijk een Kamerbrief en het ontwikkeldocument van het NPLG. Dit document bevat de concrete uitwerking van de kerndoelen voor water, natuur en klimaat en structurerende keuzes die richting geven aan de provinciale gebiedsprogramma’s. De concepten van deze plannen moeten op 1 juli 2023 klaar zijn.

Waarom is het NPLG belangrijk voor drinkwater?

Mirja Baneke: “Het NPLG richt zich hoofdzakelijk op de landbouw. Landbouw is in het landelijk gebied de grootste landgebruiker en uitstoter van stikstof, wat slecht is voor de natuur. Het gebruik van mest op het land kan zorgen voor uitspoeling van nitraat (een stikstofverbinding, red.) naar bodem en grondwater. Dat heeft ook een duidelijk effect op de waterkwaliteit, waaronder die van drinkwaterbronnen. Daarnaast bevat grondwater en oppervlaktewater dat gebruikt wordt om drinkwater van te maken op diverse plekken restanten van bestrijdingsmiddelen die in de landbouw worden gebruikt.”  

Problemen in grondwater nemen toe

“Nitraat is vooral een probleem in grondwater dat gebruikt wordt om drinkwater van te maken. Dit komt het meest voor in grondwaterwinningen in Oost- en Zuid-Nederland. Bestrijdingsmiddelenresten zijn een toenemend probleem in grondwater, op steeds meer locaties. In oppervlaktewater dat gebruikt wordt als drinkwaterbron lijkt het aantal normoverschrijdingen door bestrijdingsmiddelen af te nemen. Al is de kwaliteit van oppervlaktewater op dit gebied nog lang niet in orde.”

In het NPLG is onvoldoende aandacht voor drinkwater?

Baneke: “Dat klopt. In het NPLG wordt weliswaar gezegd dat goede waterkwaliteit belangrijk is voor drinkwaterproductie, maar vervolgens wordt vrijwel geen aandacht besteed aan het beschermen van drinkwaterbronnen. Daar zijn we erg teleurgesteld over. We hadden graag gezien dat het verbeteren van de kwaliteit van drinkwaterbronnen genoemd zou worden in de doelen en structurerende keuzes van het ontwikkeldocument.”

Lees hier het standpunt van Vewin over de NPLG

Specifieke doelen grondwaterbeschermingsgebieden

“De afgelopen jaren hebben we bij de betrokken ministeries (IenW en LNV red.) meermaals aangegeven hoe belangrijk bescherming van drinkwaterbronnen en een strenge aanpak van emissies van nitraat en bestrijdingsmiddelen is. Zeker in grondwaterbeschermingsgebieden. Voor 34 van deze gebieden zijn zelfs specifieke nitraatdoelen gesteld. Maar hierover komt helemaal niks terug in het NPLG.”

Maar drinkwater is toch van nationaal belang?

Baneke: “Het kan zijn dat er is gedacht dat drinkwaterbronnen automatisch profiteren van een algemene verbetering van de waterkwaliteit. Dat is slechts deels waar. Goede waterkwaliteit wordt onder andere beoordeeld aan de hand van de doelen en de normen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) die zijn gesteld voor waterlichamen. Maar een waterlichaam aan de KRW-normen voldoet, betekent dat niet per se dat de kwaliteit van een drinkwaterbron ook goed genoeg is.”

Gelden voor drinkwaterbronnen andere normen?

Baneke: “In het geval van nitraat en bestrijdingsmiddelen zijn de normen hetzelfde, alleen kijkt de KRW naar het gemiddelde in een bepaald gebied. Het kan dus zijn dat je ergens voor nitraat – waarvoor een maximum geldt van 50 milligram per liter – aan de KRW-normen voldoet, maar dat je lokaal bij een drinkwaterbron de normen overschrijdt. Dat is op sommige plekken ook het geval. Wij willen dat er heel specifiek wordt gekeken naar de waterkwaliteit van drinkwaterbronnen en niet alleen naar een gemiddelde over een groter gebied.”  

Waarom moet drinkwater genoemd worden?

Baneke: “Expliciete aandacht voor drinkwaterbronnen zou enorm helpen bij het stellen van prioriteiten in de gebiedsprogramma’s. Provincies staan voor gigantisch veel opgaven. Als je als Rijk zegt: ‘Provincie, ga aan de slag met drinkwaterbronnen’, dan is de kans veel groter dat dat onderwerp hoog op het lijstje komt te staan. Nu moeten drinkwaterbedrijven afzonderlijk bij provincies aankloppen om de urgentie aan te stippen. Dan loop je het risico dat het op de stapel met andere belangen belandt.”

Wat is nodig om drinkwaterbelangen te borgen ?

Baneke: “Het belangrijkste is dat drinkwaterbedrijven een bijdrage gaan leveren in gebiedsprocessen. De gebiedsprogramma’s moeten medio 2023 klaar zijn, dus ze moeten nu al met provincies om tafel. Dat gebeurt ook al, de bedrijven hebben vaak goede contacten met de provincies.”

Wat gaat Vewin nu verder doen richting het rijk?

Baneke: “We blijven met het rijk in gesprek over het belang van schone drinkwaterbronnen in het NPLG. De invulling in de gebieden is een voortdurend proces. Regionale doelen en keuzes zullen steeds bijgesteld worden. Het rijk kan in de komende tijd nog steeds aan provincies meegeven dat drinkwater extra aandacht moet krijgen.”

Aandacht drinkwater bij beoordeling plannen

“Daarnaast zullen de concepten van de uitvoeringsprogramma’s nog worden beoordeeld. Dat gebeurt tussen juli en oktober 2023. Dit biedt een goede gelegenheid om te kijken of er wel voldoende aandacht is voor drinkwaterbronnen. Als dat niet het geval is, kun je nog bijsturen en een verbeterslag maken.”