Oplossingen voor een leefbare delta

Met zo’n 6,6 miljoen inwoners en een grote concentratie industrie en bedrijvigheid is West-Nederland een belangrijke sociaaleconomische regio. Maar tegelijkertijd is het gebied met een ligging aan zee en onder zeeniveau, en als monding van twee grote rivieren enorm kwetsbaar. Hoe zorg je in al die drukte voor een eerlijke verdeling van zoetwater? En hoe ga je om met extreme neerslag, droogte en verzilting?

Aanleiding onderzoek

Voor drinkwaterbedrijf Dunea en het Hoogheemraadschap van Rijnland was de kwetsbare situatie in hun regio aanleiding voor een onderzoek, zegt Wim Drossaert, directeur van Dunea (zie portret hieronder). “We wilden nog beter inzicht krijgen in toekomstige ontwikkelingen, zodat we daar nu al op kunnen inspelen. Als we doorgaan op de huidige voet, zijn we ons eigen lot aan het bepalen. Kijk alleen al naar de verschillende rollen van Rijnland en Dunea: het waterschap wil water uit het gebied wegpompen, terwijl wij als drinkwaterbedrijf het juist willen vasthouden.”

Huidige uitdagingen Dunea

Het produceren van goed en genoeg drinkwater is voor Dunea gezien de westelijke ligging allesbehalve eenvoudig, zegt Drossaert. “We halen het water helemaal uit de afgedamde Maas om het vervolgens te zuiveren in de duinen. Bij langdurige droogte, zoals afgelopen zomer, voert de Maas minder water af en nemen de concentraties verontreinigingen toe. Bovendien zitten we aan het einde van de keten. Voordat de Maas in West-Nederland arriveert, is de rivier al veel gebruikers en vervuilers in binnen- en buitenland tegengekomen. En in ons gebied moeten we het water ook nog eens delen met andere gebruikers, zoals de industrie en landbouw.”

‘Meer dan 40 procent van de bevolkingsgroei vindt plaats in de grote steden in het westen van Nederland’

Versterkende factoren

Factoren als de verstedelijking, energietransitie, verregaande digitalisering en globalisering maken die uitdagingen nog complexer, zo maakte het onderzoek duidelijk. Drossaert: “Door de energietransitie wordt het bijvoorbeeld steeds drukker in de ondergrond. Daardoor moeten leidingen worden verlegd, wat weer kan leiden tot kostenverhoging van drinkwater. Daarnaast nemen de economische bedrijvigheid en de bevolking de komende jaren verder toe. Meer dan 40 procent van de bevolkingsgroei vindt plaats in de grote steden in het westen van Nederland. Al die honderdduizenden huizen die erbij komen, moeten ook van schoon drinkwater worden voorzien. Dat terwijl in het westen van het land weinig natuurlijk zoetwater voorradig is.”

Waterbedrijf van de toekomst

Naast het in kaart brengen van alle uitdagingen gingen Dunea en Rijnland ook op zoek naar oplossingen voor een leefbare delta in 2050. “We moeten niet alleen verbeteren wat we doen, maar ook vernieuwen”, zegt Drossaert. “Daarvoor wilden we even helemaal buiten de bestaande kaders en onze kernactiviteiten kijken. Onder leiding van hoogleraar Taco van Someren is een team van Dunea en Rijnland aan de slag gegaan met de uitdaging om het waterbedrijf van de toekomst vorm te geven.”

Inzet datatechnologie

Begin juni werden de bevindingen daarvan gepresenteerd op een symposium in Oegstgeest. Drossaert: “Een van de meest interessante oplossingen vind ik de inzet van datatechnologie. Op basis van informatie over weersomstandigheden en watergebruik kun je bijvoorbeeld nauwkeurige voorspellingen maken en eventueel maatregelen nemen of bijsturen. Niet alleen wij als drinkwaterbedrijf, maar ook andere gebruikers. Denk aan agrariërs die gewassen kunnen telen die minder water verbruiken. In living labs gaan we uitzoeken hoe we data precies kunnen gebruiken en wat daar allemaal voor nodig is.”

‘We zijn bezig met een pilotproject waarin aquathermie en de drinkwatervoorziening wordt gecombineerd’

Combineren voorzieningen

Als andere uitkomst noemt Drossaert het combineren van verschillende nutsvoorzieningen, bijvoorbeeld drinkwater en warmte. Aquathermie (warmtewinning uit onder andere oppervlaktewater, red.) heeft als voordeel dat de waterkwaliteit erop vooruitgaat: hoe kouder het water, hoe minder algen- en bacteriegroei. Drossaert: “Dat is dan weer belangrijk voor de productie van drinkwater. We zijn nu bezig met een pilotproject om de combinatie van aquathermie en drinkwatervoorziening te bekijken in een nieuwbouwwijk in Katwijk.”

Verschillende waarden water benutten

Het waterbedrijf van de toekomst zal geen puur drinkwaterbedrijf meer zijn, denkt Drossaert. “Waarschijnlijk meer een multi-utility-bedrijf, waarbij de drinkwatervoorziening wel leidend blijft. Hoe dat er verder organisatorisch uitziet, wordt momenteel uitgezocht. We willen met ons onderzoek vooral laten zien dat water meer waarde heeft dan alleen een euro per kuub drinkwater en dat die waardes en belangen niet altijd hoeven te botsen. We zien alle ontwikkelingen dan ook niet zozeer als een bedreiging, maar vooral als een kans.”

Die kansen liggen er ook op het gebied van samenwerking, benadrukt Drossaert. Maar dat is lang niet altijd makkelijk. “Veel betrokkenen zitten op een eigen eilandje en denken in eigenbelang. Dat is ook niet heel gek, als drinkwaterbedrijf hebben we dat ook lang gedaan. Het is nu tijd om meer in gesprek te gaan en te kijken waar we elkaar nodig hebben. Als Dunea en Rijnland vervullen we daarbij een proactieve rol, bijvoorbeeld met een digitaal platform en het organiseren van het symposium. Het is een goed teken dat daar ook veel mensen uit andere sectoren aanwezig waren.”

Vanzelfsprekendheid eraf

Drossaert hoopt dat het waterbewustzijn in de breedte ook verder toeneemt. “Iedereen vindt drinkwater belangrijk, maar het is helaas zo vanzelfsprekend dat het nog weleens over het hoofd wordt gezien. Als er ergens wordt besloten dat er meer huizen moeten worden gebouwd of industrie moet komen, komt water pas als laatste thema aan bod. Bij besluitvorming moet water een centralere rol spelen, zeker in deze regio. Aan ons de taak om duidelijk te maken dat drinkwater juist niet vanzelfsprekend is en dat we keuzes moeten maken. We kunnen de delta in West-Nederland wel willen laten groeien, maar zonder water is het geen leefbare delta.”