Peter van der Velden: 'Drinkwaterkwaliteit niet alleen zaak voor drinkwaterbedrijven'

“Nederland is vrij uniek omdat we overal en altijd kunnen beschikken over goed en genoeg drinkwater”, zegt Van der Velden. “We hebben dat heel goed georganiseerd, de drinkwaterkwaliteit is hoogwaardig en daarom hebben we voor veel landen in de wereld een voorbeeldrol.”

Dat we het zo goed geregeld hebben, heeft echter ook een nadeel, legt Van der Velden uit. “Want we zijn het met elkaar gaan zien als iets dat vanzelfsprekend is. Maar dat is het zeker niet. Vlak voordat ik in januari aantrad als voorzitter van de Vewin, heb ik dat aan den lijve ondervonden. Ik was waarnemend burgemeester van Dordrecht toen bekend werd dat er GenX was aangetroffen in het oppervlaktewater.”

‘Goed en genoeg drinkwater is niet vanzelfsprekend’

‘Is ons drinkwater wel veilig?’

“Op dat moment moet je als lokaal bestuurder een antwoord hebben op de terechte zorgen van burgers. Is ons drinkwater wel veilig? En: burgemeester, wat gaat u doen om dit op te lossen? Wat mij toen duidelijk werd is dat het bij de vergunningverlening gaat om een hele complexe samenhang. Wie is nu op welk moment verantwoordelijk? Bij GenX zat de regie duidelijk bij de provincie. Maar uiteindelijk heeft ook de omgevingsdienst een rol. De drinkwaterbedrijven waren echter niet betrokken. En dat zie ik zeker nu als een gemiste kans.”

Grotere rol drinkwaterbedrijven

“In het afgelopen half jaar als voorzitter van de Vewin ben ik namelijk erg onder de indruk geraakt van alle kennis en expertise die er is bij de drinkwaterbedrijven. De vraag is nu of het niet wenselijk is om ter vergroting van de knowhow de drinkwaterbedrijven ook actief bij de vergunningverlening te betrekken. Ik geloof dat dit een grote meerwaarde heeft. Zeker omdat we in de toekomst steeds vaker met stoffen te maken gaan krijgen die goed onderzocht moeten worden.”

Bestuursafspraken waterkwaliteit

Een duidelijkere verdeling van bevoegdheden en een heldere rolverdeling van overheden bij (in)directe lozingen zijn punten die Vewin graag terug zou willen zien in de nieuwe bestuursafspraken waterkwaliteit. Verder pleit de belangenbehartiger van de drinkwaterbedrijven voor meer transparantie over te lozen stoffen, vergroting van capaciteit bij over­heden en een adviesrol voor drinkwaterbedrijven bij vergunningen die risico’s kunnen hebben voor drinkwaterbronnen.

‘Betrek drinkwaterbedrijven actief bij vergunningverlening bij lozingen’

Roep om schoon drinkwater steeds groter

Strengere regels in Nederland, dat klinkt alleen maar goed. Maar betekent dit niet dat bedrijven hun activiteiten verplaatsen naar buurlanden met minder strenge wetgeving, zoals Roy Tummers van de VEMW voorspelt? “Nee, het vestigingsklimaat in Nederland is uitstekend om veel verschillende redenen. Bedrijven gaan niet vertrekken als de regelgeving Nederland iets strenger is dan in omringende landen; zij vragen vooral om duidelijkheid en voorspelbaarheid en geven meer aandacht aan maatschappelijk ondernemen. Bovendien zie je dat de roep om schoon drinkwater ook in de ons omringende landen alleen maar groter wordt. Die strengere regelgeving speelt ook daar.”

“En het belangrijkste: het rivierwater verlaat Nederland nog vaak vuiler dan dat het ons land binnenkomt. Waarmee ik wil zeggen dat we eerst en vooral naar onszelf moeten kijken.”

Bronnen onder druk

De lozingen van chemische stoffen zijn niet de enige reden dat de kwaliteit van de drinkwaterbronnen onder steeds grotere druk komt te staan. “We hebben ook te maken met gewasbeschermingsmiddelen. Ook de uitvoering van de bestuursovereenkomst nitraat staat hoog op onze agenda en de concrete invulling van de ketenaanpak Medicijnresten uit Water. En dan hebben we het nog niet eens over de klimatologische veranderingen die van grote invloed gaan zijn op onze waterhuishouding.”

Niet altijd bewust van belang

“Afgelopen jaar was ik in Kaapstad, toen die stad te maken had met een tekort aan drinkwater. Ik heb met eigen ogen kunnen zien hoe de reservoirs daar waren veranderd in een woestijn. Het water was op rantsoen. Op dat moment is voor iedereen duidelijk waarom een robuuste drinkwatervoorziening belangrijk is. Dat bewustzijn hebben we in Nederland niet. Ik ook niet. En daar kwam ik pas achter toen ik weer terugkwam in Nederland en voor het eerst de kraan van de douche thuis opendraaide.”

‘Het bewustzijn over het belang van een robuuste drinkwatervoorziening ontbreekt bij het grote publiek’

Krachtiger aanwezig bij bestuurstafel

Waterschaarste is nog geen issue in Nederland. “Maar dat kan het zeker wel worden, als we ons niet goed voorbereiden op de toekomst. Ik vind dat drinkwaterbedrijven van eminente betekenis zijn en hun belang is zo essentieel, dat we gezamenlijk nog krachtiger aanwezig moeten zijn bij verschillende bestuurstafels. De VNG, de IPO en de Unie van Waterschappen zijn daar vaak al aanwezig, maar de drinkwaterbedrijven soms helemaal niet. Nu ben ik niet de bestuurder die overal bij moet zitten. Maar ik wil wel daar zijn waar het er toe doet. Drinkwaterbedrijven hebben zich in dat opzicht in het verleden iets te bescheiden opgesteld. Daar kunnen we echt nog stappen zetten.”

‘We moeten aan de slag’

Het belang van goede en genoeg drinkwaterbronnen is evident voor de belangrijkste stakeholders, zegt Van der Velden. “Iedereen met kennis en expertise weet wat er moet gebeuren. Alleen is het nu zaak om daar een klap op te geven en operationeel te maken. We moeten gewoon aan de slag! Niet alleen de drinkwaterbedrijven, de waterschappen en de overheden, maar ook ketenpartners als het bedrijfsleven, de zorg en de land- en tuinbouw.”

Omgevingswet als kans

Van der Velden noemt in dit verband ook de Omgevingswet als een voorbeeld. “Die geeft gemeenten heel veel mogelijkheden om aan de voorkant te zeggen wat ze willen en hoe ze burgers en partijen als drinkwaterbedrijven en waterschappen daarbij kunnen betrekken. De Omgevingswet is bedoeld om verschillende belangen met betrokken partijen goed tegen elkaar af te wegen. Maar dat werkt alleen als je daar maximaal en pro-actief op gaat inzetten. Als je dat namelijk niet doet, dan bereik je het tegenovergestelde.”

Iedereen moet meedoen

Van der Velden ziet daarin een belangrijke rol voor de drinkwaterbedrijven zelf. “We moeten daar pro-actief op inspelen. Nog vaker in contact proberen te komen met andere stakeholders. De kwaliteit van ons drinkwater is niet alleen een zaak voor de drinkwaterbedrijven. Het raakt ons allemaal en daarom moet iedereen mee gaan doen. We moeten de creativiteit en de denkkracht van al die mensen gaan aanspreken en gebruiken om tot nog betere oplossingen te komen. Daar willen wij ons voor inzetten.”