Provincies en gemeenten kunnen nú ingrijpen voor bescherming drinkwaterbronnen
De kwaliteit van onze drinkwaterbronnen staat onder druk. Stoffen zoals PFAS, bestrijdingsmiddelen en medicijnresten dringen langzaam maar zeker door in onze drinkwaterbronnen. Vaak kijken beleidsmakers naar de landelijke of Europese overheid voor oplossingen, maar provincies en gemeenten hebben al veel instrumenten in handen om zelf actie te ondernemen.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
Grondwater en oppervlaktewater steeds meer vervuild
In heel Nederland wordt de invloed van verontreiniging steeds zichtbaarder. “We zien stoffen uit de landbouw, industrie en riooloverstorten steeds vaker in onze bronnen terug”, zegt hydroloog Sjoerd Rijpkema van Waterbedrijf Groningen. Vooral de zogenaamde ‘vergrijzing van grondwater’, waarbij oude verontreinigingen langzaam richting de drinkwaterwinningen bewegen, baart grondwaterbedrijven zorgen. Stoffen die al jaren verboden zijn, zoals 1,2-dichloorpropaan, worden nog steeds aangetroffen in bronnen voor drinkwater.
Rijpkema en zijn collega’s volgen deze verontreiniging door middel van een netwerk van peilbuizen met filters op verschillende dieptes. “Door monsters te nemen op meerdere niveaus in de bodem, kunnen we zien hoe diep bepaalde stoffen doordringen en hoe snel ze zich verplaatsen richting onze waterwinningen,” legt Rijpkema uit. Dit helpt om toekomstige risico’s beter in te schatten en tijdig maatregelen te nemen.
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
Zuiveringsproces wordt ingewikkelder en duurder
Daarnaast vormt de intensieve landbouw een probleem. “In sommige gebieden zien we hoge concentraties bestrijdingsmiddelen en nitraat in het grond- en oppervlaktewater. Dat zijn stoffen die ons zuiveringsproces ingewikkelder en duurder maken”, legt Rijpkema uit. Ook riooloverstorten zijn een uitdaging: bij hevige regenval stroomt ongezuiverd rioolwater direct het oppervlaktewater in, wat leidt tot pieken in vervuiling.
PFAS in bestrijdingsmiddelen: een groeiend probleem
PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen vormen een bijzondere zorg. “Deze stoffen zijn persistent, mobiel en toxisch (PMT), wat betekent dat ze nauwelijks afbreken, zich makkelijk door de bodem verspreiden en schadelijk zijn voor mens en milieu,” waarschuwt Rijpkema. Hoewel sommige PFAS-verboden in Europa worden besproken, blijven bepaalde middelen toegestaan, wat een risico vormt voor de kwaliteit van de drinkwaterbronnen.
Manager public affairs Roald Leemrijse van drinkwaterbedrijf WMD in Drenthe houdt zich hier ook mee bezig. “Het RIVM heeft PFAS recent als zeer zorgwekkende stof geclassificeerd, maar sommige bestrijdingsmiddelen met PFAS mogen nog steeds gebruikt worden. Provincies hebben echter de mogelijkheid om via gebiedsgericht beleid, zoals in Gelderland is gebeurd, bepaalde toepassingen te verbieden in kwetsbare gebieden.”
Provincies en gemeenten kunnen nú ingrijpen
Volgens Leemrijse is aangescherpte landelijke en Europese regelgeving zeker wenselijk, maar daar hoeven we niet op te wachten. “Provincies en gemeenten kunnen binnen de Omgevingswet en via vergunningen al veel doen om drinkwater beter te beschermen.” Hij wijst op de mogelijkheden om binnen grondwaterbeschermingsgebieden strengere eisen te stellen aan landbouw en industrie.
“Provincies en gemeenten kunnen binnen de Omgevingswet en via vergunningen al veel doen om drinkwater beter te beschermen.”
Een goed voorbeeld is de provincie Gelderland, die in bepaalde gebieden bollenteelt heeft verboden vanwege het intensieve gebruik van bestrijdingsmiddelen. “In Drenthe horen we nu nog te vaak dat ‘het probleem hier beperkt is toch een paar hectare, overigens net als in Gelderland en in Zuid-Holland’, maar moeten we echt wachten tot we wél problemen hebben?” vraagt Leemrijse zich af.
Wat kunnen gemeenten en provincies doen?
De Omgevingswet biedt verschillende instrumenten om de waterkwaliteit te beschermen. Gemeenten en provincies kunnen onder andere:
Vergunningen aanscherpen: Bijvoorbeeld door in vergunningen voor industrie en landbouw strengere eisen te stellen aan het gebruik van bepaalde stoffen. Gemeenten doen er ook goed aan om na te denken over regels rondom WKO’s (Warmte- Koude Installaties) en IBA’s (Individuele Behandeling van Afvalwater).
Gebiedsgericht beleid maken: Zoals het aanwijzen van kwetsbare gebieden waar specifieke landbouwpraktijken of industriële lozingen worden beperkt en in goede samenwerking met landbouwers en waterbedrijven wordt gewerkt aan een duurzame combinatie van landbouw en waterwinning. Denk dan bijvoorbeeld aan spuitvrije zone’s, waar dus geen of minder bestrijdingsmiddelen worden gebruikt.
Samenwerking met waterbedrijven versterken: Drinkwaterbedrijven hebben veel kennis over waterkwaliteit en kunnen helpen om risico’s beter in kaart te brengen.
Bewustwordingscampagnes: Bijvoorbeeld om te voorkomen dat medicijnresten via het riool in het oppervlaktewater belanden.
Toezicht op lozingen verbeteren: Gemeenten kunnen beter handhaven op de lozingen van bedrijven, zodat schadelijke stoffen niet via het riool in het milieu terechtkomen. Ook hierbij is het belangrijk om IBA’s mee te nemen.
De urgentie is hoog
De Kaderrichtlijn Water stelt dat Nederland in 2027 moet voldoen aan strenge waterkwaliteitsnormen. Als overheden nu niet ingrijpen, kunnen er juridische en financiële consequenties volgen. “We zien bij het stikstofdossier wat er gebeurt als je te laat ingrijpt”, waarschuwt Leemrijse. “Laten we dat met onze drinkwaterbronnen voorkomen.”
Volgens Rijpkema is het tijd voor actie: “We hebben nu nog de kans om vervuiling bij de bron aan te pakken in plaats van straks met dure zuiveringen achter de feiten aan te lopen.”
