Regenwater als bron voor drinkwater, goed idee?

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Regenwater drinken, is dat veilig?

Regenwater is vaak minder schoon dan veel mensen denken. Neerslag neemt namelijk allerlei verontreinigingen op uit de atmosfeer en vervoert die over afstanden tot soms wel honderden kilometers. Dan hebben we het onder andere over uitlaatgassen, metalen en zouten afkomstig uit fossiele brandstoffen, pesticiden, de bodem en de zee.

Daarnaast is de oppervlakte waarop het regenwater neerkomt vaak niet schoon. Er valt niet alleen regen op, maar bijvoorbeeld ook vogelpoep. Daarom zitten er in opgevangen regenwater allerlei microbiologische verontreinigingen. Ook neemt regenwater door de zachtheid en hoge zuurtegraad makkelijk metalen op van de dakgoot.

Kun je drinkwater maken van regenwater?

Ja, het is zeker mogelijk om drinkwater te maken van regenwater. Maar eenvoudig is het niet. Technisch is het haalbaar, maar er zijn regelmatig analyses nodig om er zeker van te zijn dat de zuivering in orde is. Die analyses zijn kostbaar, maar wel echt noodzakelijk. Zelf doen is daarom vooralsnog niet aan te raden, vanwege de kosten en de gevaren voor de gezondheid. Maar gezamenlijke oplossingen, onder toezicht van bijvoorbeeld een drinkwaterbedrijf, zijn soms wel een goede optie.

Stap 1: regenwater opvangen

Om drinkwater te maken van regenwater moet eerst de neerslag worden opgevangen. De meest logische opvangplek is het dak, van waaruit het water via de dakgoot en regenpijp in een regenwatertank belandt. Na een droge periode moet de eerste twee millimeter van een bui (de ‘first flush’) apart worden afgevoerd om viezigheid zoals stof en bladeren af te spoelen. Uit berekeningen van KWR op basis van gegevens van het KNMI, blijkt dat uiteindelijk ongeveer de helft van de neerslag die op een dak valt kan worden opgeslagen in een opslagtank.

‘Ongeveer de helft van de neerslag op een dak kan worden opgeslagen in een opslagtank’

Stap 2: regenwater zuiveren

Om regenwater drinkbaar te maken,  moet je het regenwater eerst zuiveren. Een geschikt proces is bijvoorbeeld membraanfiltratie. Dit wordt ook gedaan door sommige drinkwaterbedrijven om drinkwater te maken van oppervlaktewater. Daarnaast monitoren drinkwaterbedrijven het drinkwater op veel aspecten (zogenaamde parameters) om  zo de kwaliteit van kraanwater te waarborgen. In Nederland zijn een aantal aanbieders van regenwateropvang- en zuiveringssystemen.

Stap 3: gezuiverd water aansluiten op drinkwaternet

Deze stap is alleen voorbehouden aan systemen die zijn aangelegd en worden onderhouden door een drinkwaterbedrijf. Water dat je zelf produceert mag namelijk niet in de drinkwaterleiding terecht komen.

Mag je zelf drinkwater maken van regenwater?

In principe mag een consument zelf drinkwater maken van regenwater. Het is in de wetgeving niet verboden om water uit de sloot of uit een regenton te drinken. Je mag vaak ook grondwater oppompen en dat opdrinken. Dat moet je zelf weten. Zodra je echter water dat niet uit de kraan komt of verpakt is, schenkt aan anderen, ben je in overtreding. Wettelijk zijn drinkwaterbedrijven verantwoordelijk voor productie, distributie en kwaliteitsmonitoring. Bij de regenwatersystemen die we nu op wijkniveau onderzoeken, zijn dan ook altijd drinkwaterbedrijven betrokken.

Zodra je zelfgemaakt drinkwater van regenwater aan anderen schenkt, ben je in overtreding

De zuiveringssystemen die aan consumenten worden aangeboden, zijn technisch in staat om drinkwater te produceren, maar daarna is wel continue controle nodig om te zien of het systeem werkt en er dus drinkwater van goede kwaliteit wordt geproduceerd.

Hebben we regen nodig als drinkwaterbron?

In principe gebruiken drinkwaterbedrijven al regenwater als drinkwaterbron. Neerslag belandt namelijk in rivieren, sloten of sijpelt de grond in. Drinkwaterbedrijven maken van dit water drinkwater. Dit gaat om grondwater en oppervlaktewater. Zij vangen nog niet direct regenwater op.

Door klimaatverandering zullen in de toekomst langere periodes van droogte voorkomen, waardoor de concentraties aan ongewenste stoffen en medicijnresten in het oppervlaktewater flink toenemen. Het wordt dan moeilijker om daar drinkwater van hoge kwaliteit van te maken. In het kader van het Deltaprogramma Zoetwater wordt daarom naar alternatieven gekeken. Nederland wil overstappen op een ander watersysteem. Dat wordt ook wel de watertransitie genoemd. De optie om direct van regenwater drinkwater te maken wordt hierdoor reëler.

Valt er genoeg regen voor dagelijks verbruik?

In een studie die KWR, TU Delft en drinkwaterbedrijven Waternet en Oasen, werd bekeken of de hoeveelheid neerslag die op een dak valt, kan voldoen aan de waterbehoefte van een huishouden, gemiddeld 262 liter per dag. Het antwoord: met het waterverlies op een dak en de first flush meegerekend is slechts 25 procent van het dagelijkse verbruik haalbaar. De rest moet worden aangevuld met water uit het reguliere drinkwaternetwerk.

En wat als we het samen doen?

De onderzoekers berekenden dat regenwateropvang op wijkniveau wel voldoende water kan worden opgevangen. In een wijk heb je meer oppervlakte om neerslag op te vangen, denk aan de straat en stoep.” In een nieuwe studie wordt bekeken naar de haalbaarheid van zo’n project op het gebied van duurzaamheid en kosten. In Kerkrade is er bijvoorbeeld SUPERlocal.

‘Als je het opvangt, kun je er net zo goed iets nuttigs mee doen’

Wordt er werk van gemaakt?

Ja, er is de afggelopen jaren veel onderzoek gedaan naar het gebruik van regenwater als bron voor drinkwater. Volgens Jan Peter van der Hoek, hoogleraar Drinkwatervoorziening aan de TU Delft en werkzaam bij Waternet, is dat ook belangrijk. “Vanuit de onderzoekkant is het een interessant vraagstuk als het gaat om innovatie en efficiëntie. Daarnaast is het een vraag die leeft in de samenleving en dan moet je consumenten goed voorlichten over de voor- en nadelen op basis van harde cijfers.”

Is regenwater goedkoper dan kraanwater?

Voorlopig zeker niet. Van der Hoek laat zien hoe groot de verschillen momenteel zijn. “Een kubieke meter kraanwater (duizend liter) kost gemiddeld iets meer dan een euro. Dat levert een jaarlijkse waterrekening op van zo’n 200 euro per huishouden. De aanschaf van een regenopvanginstallatie kost al duizend euro. Ook aan kwaliteitscontroles ben je jaarlijks zo’n duizend euro kwijt.”

En wat kost het op wijkniveau?

Royal HaskoningDHV berekende dat een efficiënt regenopvang- en filtersysteem op wijkniveau uiteindelijk een waterprijs kan opleveren van 1,60 euro per kubieke meter. “We gaan nu onderzoeken of we inderdaad aan die prijs kunnen komen”, zegt Van der Hoek. “Maar goedkoper dan de huidige kraanwaterprijs zal het niet worden.”

Is regen duurzamer dan grond- en oppervlaktewater?

Ook dat wordt in een nieuwe studie onderzocht, maar Van der Hoeks voorgevoel zegt van niet. “Regenwater drinken klinkt duurzaam, maar als je bedenkt hoeveel energie het kost om het water te zuiveren, de materialen die nodig zijn voor opvang en controle en het back-upsysteem dat moeten worden aangelegd, dan is het eigenlijk niet zo duurzaam.”

Moeten we regenwater dan maar met rust laten?

Ondanks dat regenwater geen noodzakelijke drinkwaterbron is en er nog veel vraagtekens zijn over de efficiëntie, veiligheid en het duurzaamheidsgehalte, benadruktVan der Hoek dat regenwateropvang belangrijk is.

Van der Hoek: “Je ontlast het riool bij hevige buien en voorkomt zo wateroverlast. Het opvangsysteem hangt af van de woonsituatie, maar hoeft niet duur te zijn, het kan al met een simpele regenton. Met regenwater kun je prima je tuin besproeien of je auto wassen.” Het is bijvoorbeeld mogelijk om drinkwater te besparen met een regenwateropvangsysteem. Dit systeem vangt regenwater op dat je kunt gebruiken voor de wasmachine, de tuin of het doorspoelen van het toilet.

‘Off the grid’

Van der Hoek tot slot: “Als je als wijk echt off-the-grid wilt leven, je hebt het geld ervoor over, de kwaliteit kan worden gewaarborgd en er is voldoende water beschikbaar, dan ben ik zeker niet tegen drinkwaterproductie uit regen. Als de veiligheid gegarandeerd kan worden, schuift de wetgeving vanzelf mee.”