Samen schade door droogte voorkomen: 10 waardevolle lessen
Water vasthouden in tijden van droogte is belangrijk, daar is iedereen het over eens. Zo voorkomen we gezamenlijk schade aan de infrastructuur, natuur en gewassen. Maar over de manier waarop je dat moet doen, verschillen de meningen. In het programma Aanpak Droogte Achterhoek werken diverse partijen sinds 2019 al succesvol samen om dat proces te stroomlijnen. We zetten de 10 meest waardevolle lessen op een rij.
10 lessen van de Aanpak Droogte Achterhoek in het kort
1. Maak de opgave inzichtelijk
2. Doe aan joint fact finding
3. Maak onderscheid tussen de korte en lange termijn
4. Stel een concreet doel
5. Zorg voor een onafhankelijk projectleider
6. Toon begrip voor elkaars belangen
7. Kom regelmatig bijeen
8. Houd het aantal vertegenwoordigers beperkt
9. Organiseer bijeenkomsten op locatie
10. Maak zorgen bespreekbaar
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
Samenwerking Achterhoek noodzakelijk na extreme droogte in 2018
Toenemende periodes van droogte laten zien hoe kwetsbaar het watersysteem in Nederland is. De extreme droogte van 2018 was voor verschillende partijen in de Achterhoek aanleiding om iets te doen aan deze kwetsbaarheid. Op initiatief van de provincie Gelderland besloten onder meer Vitens, waterschap Rijn en IJssel, landbouw-, natuur- en landschapsorganisaties en alle gemeenten in de Achterhoek de handen ineen te slaan.
Aanpak Droogte Achterhoek
Het leidde in 2019 tot de bestuurlijke overeenkomst Aanpak Droogte Achterhoek. Hieruit zijn inmiddels drie uitvoeringsprogramma’s ontstaan:
- Elke druppel de grond in
- Herstel natuurlijk watersysteem Baakse Beek
- Gebiedsaanpak Vitaal Platteland Winterswijk
Samen droogte bestrijden
Vijf jaar samenwerken heeft de nodige inzichten en lessen opgeleverd voor samenwerking bij het aanpakken van droogte. Met behulp van drie betrokkenen zetten we de belangrijkste op een rij.
1. Maak de opgave inzichtelijk
Voordat je aan de slag gaat met een droogte-aanpak moet je eerst weten waar precies de knelpunten zitten, zegt projectleider Gerard van Santen. “Daarbij gaat het om algemene inzichten voor het hele gebied, maar ook om verschillen per deelgebied. Het landschap en de ondergrond zien er overal anders uit. Je moet weten hoe het bodem- en watersysteem in elkaar zit, hoe snel water wegvloeit en wat de impact van droogte is.”
2. Doe aan joint fact finding
Voor het inzichtelijk maken van de opgave zijn data nodig. Voor het verzamelen hiervan werden zowel onafhankelijk deskundigen van Witteveen+Bos en H+N+S Landschapsarchitecten als experts van betrokken partijen ingeschakeld. De bevindingen werden vervolgens besproken met alle deelnemende partijen.
Van Santen: “Deze joint fact finding zorgt niet alleen voor een grote hoeveelheid beschikbare gegevens, maar ook voor een breed gedragen beeld van de opgave. Hierdoor ontstaat er later geen discussie of verdeeldheid over de omvang van het probleem, zoals je bijvoorbeeld nu ziet bij stikstof.”
3. Maak onderscheid tussen de korte en lange termijn
Droogte vraagt zowel om directe maatregelen als aanpassingen op de lange termijn, zegt Van Santen. “Voor de korte termijn gaat het om laagdrempelige ingrepen, zoals peilbeheer. Maar je moet ook aan de slag met het handelingsperspectief voor de lange termijn. Hierbij kijk je bijvoorbeeld naar welke veranderingen het huidige grond- en functiegebruik met zich meebrengt. Belangrijk is dat je voor deze verkenningen rustig de tijd neemt, zodat je geen overhaaste conclusies trekt.”
4. Stel een concreet doel
Uit de verkenning kwam naar voren dat de Achterhoek zonder maatregelen structureel 100 millimeter water tekort komt in het voorjaar, zegt Wouter Engel van Vitens. “Dat komt neer op 135 miljoen kuub extra water dat we moeten vasthouden. Met zo’n doel wordt de opgave concreet. Iedereen weet waar we naartoe werken en waarom. Niemand die onderweg nog zegt: 100 miljoen kuub is ook wel genoeg.”
5. Zorg voor een onafhankelijk projectleider
Projectleider Van Santen is werkzaam bij adviesbureau Over Morgen. Hij is dus niet gebonden aan een van de betrokken partijen. Van Santen: “Door mijn onafhankelijkheid kan ik me tussen alle belangen door bewegen. Dat is belangrijk voor het draagvlak. Als een partij het idee heeft dat bepaalde belangen worden voorgetrokken of dat iets wordt opgelegd vanuit de provincie of het waterschap kan er weerstand ontstaan.”
6. Toon begrip voor elkaars belangen
Hoewel het belang van het beter vasthouden van water binnen de ADA breed wordt gedragen, betekent dat niet dat partijen geen individuele belangen hebben, zegt Martin Immink van LTO Noord. “Voor de landbouw kan een hoog waterpeil in het voorjaar nadelig zijn. Maar als je in een vroeg stadium met elkaar om tafel gaat, zijn boeren echt wel bereid om maatregelen te nemen in het belang van het brede plaatje.”
Helemaal als andere partijen dat ook doen, vervolgt Immink. “Voor de natuur betekent dat bijvoorbeeld naaldbomen vervangen door loofbomen en voor drinkwater minder grondwaterwinning op kwetsbare gronden. We moeten ons allemaal aanpassen om te komen tot het doel waar uiteindelijk iedereen van profiteert, namelijk meer water.”
7. Kom regelmatig bijeen
De organisatie van Aanpak Droogte Achterhoek bestaat uit een bestuurlijk kernteam, een breed bestuurlijk overleg en een aantal werkgroepen. Immink: “Twee maal per jaar komen we met alle bestuurlijke partners samen voor overleg. De werkgroepen komen elke drie tot vier weken bijeen. Verder organiseren we jaarlijks een symposium voor alle betrokkenen. Door deze regelmatige bijeenkomsten houden we iedereen betrokken en blijven de neuzen dezelfde kant op staan.”
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
8. Houd het aantal vertegenwoordigers beperkt
Samenwerken met een grote hoeveelheid partijen maakt het soms wel lastig om tot besluitvorming te komen, zegt Engel. “Daarom komen we ook in kleinere samenstelling bijeen, zoals in de werkgroepen. Hierbij wordt een partij of organisatie vertegenwoordigd door één persoon. Het is ook niet zo dat er in elke werkgroep iemand van elke partij zit. Zo vergroten we de slagkracht. Uiteindelijk worden de uitkomsten van elk overleg naar alle partijen gecommuniceerd. Het belangrijkste is consensus op bestuurlijk niveau.”
9. Organiseer bijeenkomsten op locatie
Bij de eerste ontmoeting in 2018 stonden de partijen letterlijk in een droge vijver, zegt Engel. “Dit maakte de urgentie voor iedereen meteen zichtbaar. Het leuke is dat we nog steeds een paar keer per jaar samenkomen op locatie. De ene keer bij een van onze winlocaties, dan weer bij Natuurmonumenten of landschapsorganisatie. Het is misschien makkelijker om alles via Teams te doen, maar met fysieke bijeenkomsten houden we meer binding met de opgave waaraan we werken.”
10. Maak zorgen bespreekbaar
Het komt weleens voor dat op een bijeenkomst spanning ontstaat, erkent Van Santen. “Bijvoorbeeld omdat de landbouw vindt dat Vitens ergens te veel grondwater oppompt. Het is goed dergelijke beelden te bespreken en ook te kijken wat er wel en niet aan klopt. Daarover wordt dan het gesprek gevoerd en dan zie je dat er meer begrip ontstaat. Het is belangrijk een veilig klimaat te scheppen voor zulke dialogen. Het laatste wat we willen is dat partijen tegenover elkaar komen te staan.”
