Komt er een sproeiverbod? Of is dat te voorkomen?

Wout Kompagnie is beleidsadviseur en programmamanager strategie, onderzoek en plannen bij Waterbedrijf Groningen. Hij is verantwoordelijk voor het beleid voor de waterverdeling en -kwantiteit. Ook is hij betrokken bij de zoektocht naar nieuwe drinkwaterbronnen en maakt hij onder andere plannen voor de drinkwaterlevering en watervoorziening.

Tijdens droge en warme perioden verbruiken we meer drinkwater. We tuigen zwembadjes op in de tuin en besproeien onze gazons. Terwijl we even uitpuffen in de tuin, openen we de nieuwsapp op onze telefoon. De droge periode eist zijn tol, het waterverbruik stijgt en drinkwaterbedrijven roepen op om zuinig met drinkwater om te gaan. Een angstige blik op de tuin: krijgen we een sproeiverbod?

Wanneer komt er een sproeiverbod?

Vooralsnog is er nog niet een wettelijk bindend sproeiverbod geweest. En volgens Wout Kompagnie van Waterbedrijf Groningen is dat ook niet zomaar in te stellen. “De drinkwaterbedrijven zelf kunnen mensen geen sproeiverbod afdwingen. Over het instellen van drinkwaterrestricties wordt al wel langer op landelijk niveau door de overheid nagedacht, in samenwerking met de drinkwatersector. Dus in de toekomst is het mogelijk dat huishoudens bij droge perioden wel een sproeiverbod krijgen. Maar vooralsnog hopen we op het verantwoordelijkheidsgevoel van de burger en doen we er zelf ook alles aan om in droge periodes voldoende drinkwater te leveren.”

Wel sproeiverbod mogelijk voor de landbouw

“Voor de landbouw is een sproeiverbod wel al mogelijk. Een waterschap neemt dit besluit. Die gaat over het oppervlaktewater en het ondiepe grondwater. In het Drentsche Aa gebied geldt tijdens droge zomers bijvoorbeeld een sproeiverbod voor de landbouw, zodat er voldoende water overblijft om drinkwater van te maken en de natuur te beschermen.”

Wat kunnen mensen zelf doen bij een droge periode?

“Bij droogte en warmte vragen we mensen om hun waterverbruik tijdens de piekmomenten zoveel mogelijk te beperken. Dat is met de ochtendpiek van 6 tot 10 uur en met de avondpiek, rond het avondeten tot 21 uur. Daarmee belast je de drinkwatervoorziening minder en is er minder kans op een lage waterdruk. Pas ook op met het overdadig sproeien van het gazon en het vullen van het zwembad.”

Bij droogte en warmte is het advies om waterverbruik zeker op piekmomenten te verminderen

“Zuiniger omgaan met water is het hele jaar door belangrijk. Dus was minder vaak je auto en gebruik een regenton voor water om je tuin te sproeien. Ook kun je het soort planten in de tuin onder de loep nemen. Er bestaan veel mooie soorten die niet veel water nodig hebben. Bedenk goed als je de kraan openzet: is dit echt wel nodig? Maar één ding is hierbij belangrijk: kort nooit op het drinken van drinkwater, want dit is belangrijk voor je gezondheid.”

Wat doen de drinkwaterbedrijven zelf?

Waarom moeten de burgers steeds aan de bak? Wat doen drinkwaterbedrijven eigenlijk zelf bij droogte? En kunnen ze die extreme pieken in het waterverbruik niet zelf opvangen? “De drinkwatersector leunt niet achterover en de droogte-overleggen beginnen elk jaar vroeg. Wij hebben al een draaiboek klaarliggen,” zegt Kompagnie

1. Welke gevolgen heeft de droogte? Kan het drinkwater opraken?

“Drinkwaterbedrijven hebben een leveringsplicht. Dus ook tijdens droge perioden komt er gewoon nog drinkwater uit de kraan. Maar mensen verbruiken steeds meer.”

“De beschikbaarheid van drinkwaterbronnen staat wel onder druk, door onder meer klimaatverandering en een toenemend drinkwaterverbruik. Ook wordt het door bodemenergiesystemen, als WKO’s, steeds drukker in de bodem. Grondwater is een belangrijke bron voor drinkwater. De drinkwatersector zoekt naar extra bronnen, maar door de drukte in de ondergrond kan dat niet overal. Deze schaarsheid geldt voor het hele jaar. We hebben dus meer capaciteit nodig. En niet alleen huishoudens willen water. Ook de landbouw, de industrie en de natuur hebben in droge perioden meer water nodig.”

“Perioden van extreme droogte zijn belastend voor de productie en levering van ons drinkwater. Piekmomenten in waterverbruik zijn vooral belastend voor het leidingnet. We moeten meer druk leveren om het drinkwater ook in de haarvaten van ons net te kunnen leveren. Het risico op een leidingbreuk neem daardoor toe. Dit wordt versterkt doordat er tijdens droge perioden ook zetting op kan treden in de bodem waarin onze leidingen liggen. Dit betekent dat de grond door belasting wordt samengedrukt. Onze leidingen hebben het dus zwaar te verduren.”

2. Het is al enkele jaren droog. Wat hebben drinkwaterbedrijven geleerd?

“Waterbedrijf Groningen pompt grondwater op voor drinkwater en we halen daarnaast water uit de Drentse Aa. Dat is een relatief klein riviertje dat zich aanvult met regenwater. In droge zomers merken we dat het peil in de rivier zo laag is, dat we moeten afschalen met onze waterinname. Dat hadden we nog nooit eerder zo meegemaakt. Het was voor ons een leermoment voor de jaren erna. Het tekort aan oppervlaktewater moeten we opvangen met grondwater. Maar vanwege beperkte vergunningscapaciteit kunnen we ook daar niet oneindig water oppompgen.”

Filters levend houden

“Daarnaast is het belangrijk dat we altijd goed onze biologische filters in de gaten houden. Dit zijn filters van levende organismes die we inzetten bij het zuiveren van drinkwater uit oppervlaktewater. Als je daar niet genoeg water overheen laat stromen gaan de organismen dood. Bij droge perioden en onvoldoende water vanuit de Drentsche Aa is dat risico groter.”

3. Stel, de komende weken wordt gortdroog. Wat doen jullie?

“We zijn al het hele jaar door in overleg over de juiste droogte-aanpak. Voor de korte termijn hebben we een draaiboek. Dat stellen we op in overleg met verschillende partners, zoals de waterschappen. Krijgen we een droge periode, dan kunnen we meteen adequaat handelen. Op basis van eerdere cijfers en metingen nemen we maatregelen en passen we onze bedrijfsvoering aan. We hebben bijvoorbeeld protocollen voor de hoeveelheid water die we oppompen en hoe we het water verdelen vanuit de verschillende productielocaties. Maar ook voor wanneer en hoe we onze campagnes over waterbewustzijn naar buiten brengen en de waterinname vanuit de Drentsche Aa.”

Werkzaamheden uitstellen

“Bij een piek in het waterverbruik stellen we bepaalde werkzaamheden uit. We doen geen onderhoud aan belangrijke installaties, want die installaties zijn hard nodig in de droge perioden. Ook doen we liever geen werkzaamheden als we hiervoor het drinkwater tijdelijk moeten afsluiten. Water is, zeker in droger periodes, toch een eerste levensbehoefte.”

4. Wat doen jullie op de lange termijn tegen de droogte?

“De drinkwatersector is op zoek naar manieren om de vergunnings- en productiecapaciteiten te vergroten. Waterbedrijf Groningen wil een reservecapaciteit van minimaal 10 procent. Dus dat is water dat we meteen kunnen oppompen en zuiveren als het nodig is. En voor de lange termijn willen we 25 procent meer capaciteit. Dan praat je over de aanvullende strategische voorraden. Dat zijn reserve gebieden om ook in de toekomst bij een toenemende watervraag voldoende water te kunnen leveren. Daarnaast leggen we ook nieuwe leidingen aan, want je kunt het water wel oppompen en zuiveren maar die extra hoeveelheid water moeten  we natuurlijk ook nog kunnen leveren aan onze klanten.”

Nieuwe fabriek voor industriewater

“We hebben recent ook bij Garmerwolde een nieuwe fabriek voor industriewater gebouwd. We halen water uit het Eemskanaal voor de Eemshaven. Daarmee beperk je gebruik van drinkwater en we gebruiken het water uit het Eemskanaal nuttig in plaats van het weg te laten stromen naar de zee. ”

Coastar-project

“Ook doen we mee aan verschillende projecten om meer water vast te houden. Dus zorgen dat het water niet naar zee stroomt, maar juist in de bodem infiltreert, zodat we het kunnen gebruiken. Zo zijn we bezig met een haalbaarheidsonderzoek naar de toepassing van Coastar. Dit is een innovatieve oplossing om zoetwater in de diepe ondergrond te infiltreren, al dan niet in combinatie met de winning van brak (zoutachtig) grondwater. Coastar willen we vooral inzetten als extra bron voor de levering van industriewater tijdens droge periodes, wanneer de beschikbaarheid van oppervlaktewater beperkt is.

(tekst gaat verder onder de foto)

Afbeelding: een waterinlaat van Waterbedrijf Groningen in de Drentsche Aa op productielocatie De Punt in Glimmen. 

5. Waarom moeten burgers ook zuiniger met drinkwater omgaan?

“Simpel gezegd: het is nodig. Met elkaar kunnen we ons inzetten voor een gezond watersysteem. We zijn niet voor niets in ons land bezig met een algehele watertransitie. De drinkwatersector, overheden, landbouw, waterschappen, natuurorganisaties: veel partijen zijn bezig om slimmer met water om te gaan. Maar ook burgers kunnen hieraan bijdragen. En ja, er zijn altijd mensen die zeggen: ik betaal voor het water en ik gebruik zoveel als ik wil. Maar de meeste mensen voelen wel dat stukje maatschappelijke betrokkenheid. Het is mooi om te zien dat dit steeds meer groeit.”

Afbeelding: Waterbedrijf Groningen haalt onder meer water uit de Drentsche Aa om drinkwater van te maken.