Water vasthouden: essentieel voor een toekomstbestendig watersysteem

Het beter vasthouden van water kan de impact van droogte beperken. Ook zorgt het voor minder wateroverlast bij extreme neerslag. Slim hergebruik van opgeslagen regenwater vermindert ook nog eens het drinkwatergebruik. Regenwater vasthouden kan zowel in de natuur, landbouw als bebouwde omgeving. In verschillende initiatieven worden de mogelijkheden voor het bufferen en hergebruik van regenwater verkend.

• LinkedIn

Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.

Water vasthouden in het kort

• Voor een toekomstbestendig watersysteem moeten we water beter vasthouden
• Hiermee wordt de impact van zowel droogte als extreme neerslag beperkt
• Hergebruik van regenwater zorgt voor minder drinkwaterverbruik
• Water bufferen kan zowel in de natuur, landbouw als bebouwde omgeving
• Water vasthouden vraagt wel andere inrichting van landbouw en natuur en aanpassingen in de gebouwde omgeving
• Ook kan het bufferen van water niet altijd en op elke plek

Vaker extreme droogte

Waar extreem droge jaren voorheen een uitzondering waren, lijken ze nu steeds vanzelfsprekender te worden. De toenemende droogte heeft grote impact op meerdere aspecten. Het zorgt onder meer voor:

• Een hogere (drink)watervraag
• Schade aan gewassen en mislukte oogsten
• Schade aan flora en fauna
• Bodemdaling en houtrot aan funderingen
• Problemen voor de scheepvaart

Toenemende hoosbuien

De andere kant van klimaatverandering is dat we vaker te maken hebben met hoosbuien. In korte tijd vallen er grote hoeveelheden neerslag. Gevolg is dat straten blank staan, kelders onder water lopen en landbouwgewassen verdrinken.

Watersysteem anders inrichten

Om beter te kunnen omgaan met klimaatverandering moeten we ons watersysteem anders inrichten. Waar we van oudsher in Nederland overtollig water zo snel mogelijk afvoeren, moeten we het water dat valt nu beter vasthouden.

Belang van water vasthouden

Het vasthouden van water heeft verschillende voordelen:

• Minder last van droogte

Door regenwater te bufferen in plaats van af te voeren, kan het langzaam de bodem insijpelen. Hierdoor gaat het grondwaterpeil – dat in droge periodes daalt – weer omhoog en kunnen grondwatervoorraden zich herstellen.  

• Minder drinkwaterverbruik

Door water op te slaan in natte periodes en te gebruiken in droge periodes kan drinkwater worden bespaard. Bijvoorbeeld door regenwater te gebruiken voor het doorspoelen van het toilet, het bewateren van de tuin of het wassen van de auto.

• Minder wateroverlast

Met het vasthouden van water wordt ook wateroverlast voorkomen. Doordat het huidige rioolstelsel niet is ingericht op het afvoeren van extreme hoeveelheden water lopen riolen vaak vol bij een flinke bui. Door water tijdelijk lokaal te bergen, kan het vervolgens gedoseerd worden afgevoerd en wordt het riool ontlast.

Manieren om water vast te houden

Het vasthouden van water is het meest efficiënt op plekken waar de neerslag valt. Op verschillende plekken en schaalniveaus zijn er mogelijkheden om water te bufferen.

• In de landbouw

Water bergen in landbouwgebieden kan bijvoorbeeld met stuwbeheer of het aanbrengen van duikerafsluiters. Daarnaast kunnen agrariërs een deel van hun perceel inrichten voor waterberging, zoals in waterreservoirs. Dit water kunnen ze vervolgens gebruiken voor het beregenen van gewassen.

• In de natuur

Ook in de natuur zijn er mogelijkheden om water vast te houden. Bijvoorbeeld door gebieden in te richten voor natte natuur of als retentiebekken. Andere mogelijke ingrepen zijn het aanleggen van infiltratievennen, meanderende beken, vijvers, grachten of wadi’s.

• In de bebouwde omgeving

Bij de bebouwde omgeving gaat het om maatregelen op woning- of wijkniveau, op bedrijventerreinen en in binnensteden. Zeker bij nieuwbouw zijn er veel kansen voor wateropvang en -opslag. Bijvoorbeeld op daken (opvang) of in kelders (opslag). Ook worden in nieuwbouwwijken steeds vaker waterdoorlatende verharding, wadi’s en infiltratiekratten aangelegd.

Een grootschaligere oplossing in de bebouwde omgeving is de Urban Water Buffer. Zo’n systeem infiltreert via buizen het regenwater in de bodem, waarna het in droge tijden weer onttrokken kan worden. In Rotterdam doet een groot plein dienst als tijdelijke buffer bij hoosbuien. Dit waterplein kan maar liefst 1,7 miljoen liter water bergen.

Praktijkvoorbeelden water vasthouden

• Zoetwaterboeren

In het project Zoetwaterboeren onderzoekt de Noord-Hollandse akkerbouwer Klaas Schenk met partners de mogelijkheden voor het bufferen van regenwater. Schenk houdt onder meer water vast door zijn drainagesysteem aan elkaar te koppelen en slaat regenwater op in een bovengronds bassin. Ook worden de mogelijkheden verkend voor een ondergrondse zoetwaterbel.

• Glastuinbouw

Glastuinbouw is een sector die voorop loopt met het bufferen en hergebruik van regenwater. Het samenwerkingsverband Greenport West Holland ondersteunt initiatieven voor het opvangen van regenwater in de glastuinbouw in het Westland.

Nadelen en beperkingen

Aan het vasthouden van water zit ook een aantal nadelen en beperkingen.  

• Hoge waterstand soms schadelijk voor de landbouw

Een van de redenen dat ons land is ingericht op het afvoeren van water is dat de landbouw hier baat bij heeft. Als het land te nat is kunnen boeren namelijk niet met hun (zware) landbouwvoertuigen het land op. Ook kunnen hoge waterstanden schadelijk zijn voor gewassen.

Daarom is het van belang om per gebied samen met agrariërs te kijken wat de concrete gevolgen zijn en de voordelen af te zetten tegen de nadelen. In sommige gevallen biedt teelt van andere gewassen of financiële compensatie uitkomst.

• Grenzen aan water vasthouden

Waterberging kan niet altijd en op elke plek. Zeker in laaggelegen gebieden kan veel wateroverlast ontstaan wanneer water niet op tijd wordt afgevoerd. Ook is de capaciteit van waterbuffersystemen gelimiteerd: wanneer de opslag vol zit, moet het overtollige water toch ergens naartoe. Verder is het bij bestaande bouw een stuk lastiger om systemen te integreren dan bij nieuwbouw.