Vijf vragen over zware metalen in drinkwater
Zware metalen zijn een risico voor mens en milieu. Drinkwaterbedrijven verwijderen zware metalen uit het water dat zij gebruiken voor drinkwater. Toch kan drinkwater sporen van deze metalen bevatten. Het komt vrijwel nooit voor dat concentraties de wettelijke norm overschrijden. Als er heel incidenteel verhoogde waarden voor lood worden gevonden, is de oorzaak meestal een oude loden binnenleiding. Daarom wordt huiseigenaren geadviseerd loden leidingen te vervangen. Dat het drinkwater aan alle normen voldoet, wordt jaarlijks gecontroleerd door de Inspectie (ILT). Kraanwater blijft volgens het RIVM dan ook veilig om te drinken.
Volg de laatste ontwikkelingen via onze LinkedIn pagina.
1. Zitten er metalen in drinkwater?
Drinkwater kan sporen van zware metalen bevatten. Denk aan lood, nikkel, chroom, arseen of cadmium. Dit is geen probleem zolang de concentraties binnen de wettelijke normen vallen. Voor lood geldt bijvoorbeeld een maximale grens van 5 microgram per liter, voor arseen 10 microgram. Deze normen zijn vastgelegd in het Drinkwaterbesluit, dat is gebaseerd op de Europese Drinkwaterrichtlijn.
Voortdurende controle op zware metalen
Drinkwaterbedrijven controleren voortdurend op de aanwezigheid van (zware) metalen in drinkwater en hun bronnen. Hierover rapporteren ze per distributiegebied.
Uit het laatste rapport van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) blijkt dat in drinkwater feitelijk nooit de jaargemiddelde normen worden overschreden.
Voor zware metalen geldt wel dat de gehaltes beïnvloed kunnen worden door leidingen en appendages (kranen) in de binneninstallaties. Steekproeven bij huishoudens laten bijvoorbeeld zien dat bij 1,8% van de monsters aan de kraan een overschrijding van de 5 microgram per liter is vastgesteld. In de meeste gevallen is het probleem te herleiden tot de aanwezigheid van lood in de binneninstallatie.
Geen kwik in drinkwater
Kwik zit, in tegenstelling tot wat sommige partijen beweren, niet in drinkwater. Wel kan kwik door bijvoorbeeld verontreinigingen in de bodem voorkomen in drinkwaterbronnen. Bij de zuivering worden deze resten uit het water verwijderd. De norm voor kwik in drinkwater is met maximaal 1 microgram per liter nog een stuk strenger dan die voor lood.
2. Hoe komen zware metalen in drinkwater terecht?
Drinkwaterbedrijven zijn in staat zware metalen zodanig te verwijderen dat de concentratie van deze metalen in drinkwater binnen de norm valt. De meeste drinkwaterbronnen bevatten van nature sporen van zware metalen. In sommige gevallen kan een bron door verontreiniging vanuit de industrie of vuilstort of een lozingsincident hogere concentraties van deze stoffen bevatten.
Metalen afkomstig van leidingen
Als water uit de kraan te hoge concentraties zware metalen bevat, zijn deze meestal afkomstig uit de binneninstallatie: het leidingnet in huis. Loden leidingen kunnen bijvoorbeeld lood afgeven aan het drinkwater. Sinds 1960 worden loden leidingen niet meer gebruikt. Drinkwaterbedrijven hebben alle loden leidingen in hun net inmiddels vervangen door kunststof of andere loodvrije materialen.
In appendages zitten soms nog wel loodhoudende metaallegeringen zoals messing. Deze legeringen worden alleen toegestaan als ze zijn getoetst op afgifte van zware metalen en goedgekeurd conform de Regeling materialen en chemicaliën drink- en warm tapwatervoorziening. Deze wettelijke regeling borgt via certificatie van producten dat er geen ongewenste stoffen vanuit drinkwaterleidingen of andere materialen het drinkwater kunnen verontreinigen.
Leidingen in woningen en gebouwen van voor 1960 kunnen nog wel van lood zijn. Ook nieuwe leidingen of kranen kunnen de eerste maanden van gebruik zware metalen afgeven.
Afgifte van huishoudelijke apparaten
Een andere bron van metaalafgifte zijn huishoudelijke apparaten, zoals waterkokers en koffiemachines. Deze kunnen metalen, zoals aluminium, chroom en koper, afgeven bij de opwarming van water in het apparaat. Volgens recent onderzoek blijven de aanwezige metalen in water uit huishoudelijke apparatuur echter binnen de veilige normen.
3. Hoe schadelijk zijn metalen voor mensen?
Te hoge blootstelling aan zware metalen kan schadelijk zijn voor de gezondheid. Lood kan bijvoorbeeld een nadelige uitwerking hebben op de ontwikkeling van het brein. Met name zwangere vrouwen en jonge kinderen zijn een kwetsbare groep. Daarnaast kunnen metalen schade aan organen of een verhoogde bloeddruk veroorzaken.
Scherpere normen voor metalen
Vanwege nieuwe inzichten over risico’s scherpen gezondheidsorganisaties zoals de WHO en het RIVM de normen voor metalen in drinkwater steeds verder aan. De norm voor lood in drinkwater is bijvoorbeeld vanaf 2023 verlaagd van 10 naar 5 microgram per liter. Het RIVM heeft vastgesteld dat in Nederland de gemiddelde concentratie ongeveer 1 µg/l is.
4. Is het nog veilig om kraanwater te drinken?
Zeker. Zoals eerder vermeld komt het zelden voor dat in drinkwater te hoge concentraties metalen worden gemeten. Het RIVM en het Voedingscentrum adviseren dan ook om water uit de kraan te blijven drinken. Door onder meer het ontbreken van calorieën en de aanwezigheid van mineralen is drinkwater een gezonde dorstlesser. Opvallend genoeg zijn de wettelijke eisen voor flessenwater minder streng dan voor kraanwater. Ook is water uit flessen minder goed voor het milieu.
Combinatie van bronnen
Wel waarschuwt het RIVM voor te hoge inname van metalen door een combinatie van bronnen. Via voedsel, de lucht en drinkwater kunnen we metalen binnenkrijgen. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat deze optelsom van metalen waarmee we in aanraking kunnen komen, zoals cadmium en lood, momenteel soms te hoog is.
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief
5. Hoe voorkomen we dat metalen in drinkwater zitten?
Helemaal voorkomen van metalen in drinkwater is lastig, maar met verschillende maatregelen is maximale beperking wel mogelijk.
- Vervang loden leidingen in huis
De belangrijkste aanbeveling is het vervangen van loden leidingen. Drinkwaterbedrijven hebben inmiddels alle leidingen waar ze zelf verantwoordelijk voor zijn vervangen. De sector adviseert huiseigenaren hetzelfde te doen voor leidingen in huis achter de watermeter. Hier lees je hoe je loden leidingen kunt detecteren en vervangen.
- Spoel nieuwe kranen en leidingen goed door
Voor kranen en leidingen in een nieuwbouwwoningen geldt de eerste maanden een doorspoeladvies. Geadviseerd wordt om de kraan bij elk gebruik eerst tien seconden te laten stromen. Als een leiding langer dan acht uur niet is gebruikt, wordt aangeraden om de leiding twee minuten door te spoelen.
Maatregelen van drinkwaterbedrijven
Drinkwaterbedrijven monitoren hun bronnen en drinkwater voortdurend op de aanwezigheid van metalen. Bij te hoge concentraties metalen in oppervlaktewater door bijvoorbeeld een lozingsincident leggen ze de waterinname tijdelijk stil. Ook investeren drinkwaterbedrijven wanneer dat nodig is in nieuwe, verbeterde zuiveringstechnieken.
Inzetten op bronbescherming
Duurzamer en minder kostbaar is het om in te zetten op een zo schoon mogelijke bron. Risicovolle activiteiten waarbij zware metalen in het milieu kunnen belanden, zijn dan ook verboden in grondwaterbeschermingsgebieden. Verontreinigde grond wordt zo snel mogelijk gesaneerd.
